- Powiat wałbrzyski

Wałbrzych : niem Waldenburg

powiat : Wałbrzych

województwo : dolnośląskie

(50.764958, 16.297133)

Na przedwojennych niemieckich mapach, miejsce to, oznaczone jest symbolem "DENKMAL". Oznacza to zazwyczaj pomnik poświęcony ofiarom wojen, i tak też, wbrew różnym rewelacjom jest i w tym przypadku. Mauzoleum w Wałbrzychu, to faktycznie rozmiarami obiekt przewyższający inne okoliczne pomniki tego typu. Ten, miał upamiętniać śmierć 170 tysięcy Ślązaków, którzy zginęli podczas I wojny światowej, oraz ofiary wypadków w kopalniach, bo przede wszystkim Waldenburg, był miastem górniczym. Prawdopodobna dedykacja 25-ciu lokalnym bojownikom ruchu narodowo-socjalistycznego (NSDAP) spowodowała, że nazywa się to miejsce ostatnią świątynią Hitlera. Budowla znajduje się na wschód od centrum miasta, na północnym zboczu Niedźwiadków przy niebieskim szlaku turystycznym na wysokości ok. 510-530 m n.p.m.

Front budynku z wejściem głównym

Mauzoleum w Wałbrzychu powstało w latach 1936–1938 według projektu Roberta Tischlera (ten sam człowiek zaprojektował mauzoleum na Górze Świętej Anny, więcej o tamtejszym TUTAJ) z inicjatywy Ludowego Związku Opieki nad Niemieckimi Grobami Wojennymi. Wykonane zostało przez wałbrzyskie firmy i kamieniarzy. Budynek mauzoleum ma kształt zbliżony do kwadratowej warowni o wymiarach ok. 24x27 m i wysokości ok. 6 m. Wejście wiodło do zamkniętego portyku okalającego kwadratowy, arkadowy dziedziniec. Portyk i krużganki były podpiwniczone. Dodatkowe wejścia były umieszczone w bocznych ścianach portyku i prowadziły do niewielkich kwadratowych mastab, które zwieńczono rzeźbami zrywających się do lotu orłów spoczywających na kamiennych kulach ze swastykami. Elewacje budowli oraz arkady wykonano z wapienia triasowego z rejonu Gogolina, natomiast gzymsy i portale z piaskowca górnokredowego z Łącznej.

Sklepienie krużganka pokrywała marmurowo-złota mozaika zaprojektowana przez H. Mühlena z Monachium. Posadzkę krużganków wyłożono granitem karkonoskim, a dziedziniec kocimi łbami. W centrum dziedzińca stanęła metalowa kolumna ze zniczem zaprojektowana przez Ernsta Geigera i odlana w zakładach Würtembergische Metallwarenfabrik Geislingen-Steige. Na cokole znajdowały się cztery lwy z otwartymi paszczami inspirowane rzeźbą Lwa Brunszwickiego. Były to lwy ryczące i oznajmiające zmartwychwstanie poległych w dniu Sądu Ostatecznego. Kolumna była zdobiona ornamentem sieciowym i liśćmi dębu – germańskim symbolem zwycięstwa. Znicz podtrzymywały rzeźby trzech nagich młodzieńców. Bogata ikonografia wałbrzyskiej kolumny wyróżniała się na tle rzeźby III Rzeszy, operującej prostą symboliką. Przed mauzoleum znajdował się plac defiladowy z masztami na flagi.

Po II wojnie światowej mauzoleum popadło w ruinę. Kolumna się nie zachowała. Istniały niezrealizowane plany wykorzystania budowli na cele rekreacyjne.

Zdjęcie satelitarne wałbrzyskiego mauzoleum (foto : GoogleMap)

Fragment przedwojennej mapy Wałbrzycha ze standardowym dla pomnika symbolem (wewnątrz litery U, w wyrazie Waldenburg)

Szlak prowadzący do mauzoleum

Część drogi jest wyasfaltowana

Schody prowadzące na plac defiladowy przed mauzoleum

widok na plac defiladowy, przez bujną roślinność zatarły się ogólnego założenia

Schody

Widok na całe założenie - plac defiladowy i mauzoleum przed 1945 rokiem (foto : dolny-slask.org.pl)

 

Ściana frontowa mauzoleum z bardzo wąskim wejściem

 

Jak widać, ktoś kiedyś zabezpieczył wejście, ale dawno zabezpieczenie zostało sforsowane

 

Wnętrze mauzoleum

 

Korytarze okalające wewnętrzny dziedziniec

 

Odkryty fragment podziemia - nie wchodziliśmy

 

Radosna twórczość "turystów"

 

Widok na dziedziniec z jednego z narożników

 

Walące się elementy

 

Wykuty w kamieniu herb Wałbrzycha

 

Gapa i napis "wir kommen wider"

 

Rura wystająca z ziemi może świadczyć, że istnieją pod ziemią pomieszczenia, które trzeba wentylować

 

Zachowane jeszcze fragmenty mozaiki na sufitach korytarzy

W centralnym punkcie wewnętrznego dziedzińca mauzoleum znajdowała się wspomniana metalowa kolumna ze zniczem

Wygląd nieistniejącej już kolumny ze zniczem (foto : dolny-slask.org.pl)

Fragmenty zachowanej na stropach korytarzy mozaiki

 

Kanał?

Śruby do których przymocowana była kolumna ze zniczem

Jeden z cokołów na których ustawione były rzeźby orłów

Boczna ściana mauzoleum

Tylna ściana mauzoleum, ze względu na obniżenie terenu prezentuje się imponująco

Wiele widocznych śladów "eksploracji"

 

Polecamy to miejsce na nietypową wycieczkę, niekoniecznie z dziećmi, bo nie jest do końca bezpieczne. Warto jednak poczuć ten dziwny dreszczyk towarzyszący człowiekowi podczas przeglądania zakamarków mauzoleum. Sprawdź to na własnej skórze - polecamy!

---

Fotografował i przygotował : Matthias