- Wrocław (niem. Breslau)

Wrocław : niem. Breslau

województwo : dolnosląskie

współrzędne geograficzne : 51°05'16.3"N 17°01'35.9"E

 

 

Przekraczając bramę główną, można poczuć się jak w innym wymiarze. Na zewnątrz zwyczajny gwar wielkiego miasta, tu cisza skłaniająca do zadumy. Na zewnątrz beton, stal i szkło, tutaj drzewa i ogólnie dużo zieleni, pośród której znaleźć można wiele dzieł sztuki sepulkralnej, cieszącej oko równie mocno jak dolnośląskie zamki, pałace i dwory. Z pewnością jest to podróż warta polecenia. Ostatni raz coś podobnego dane nam był przeżyć przy okazji odwiedzin londyńskiego, wiktoriańskiego cmentarza Nunhead (zobacz relację TUTAJ).

Stary Cmentarz Żydowski od 1991 roku udostępniany jest zwiedzającym jako Muzeum Sztuki Cmentarnej.  To jedyna na terenie Wrocławia zachowana nekropolia z przełomu XIX i XX wieku. To również oryginalny i niepowtarzalny zespół rzeźby nagrobnej i małej architektury, harmonijnie współistniejącej z właściwie utrzymaną i starannie pielęgnowaną zielenią.  Wygląd nagrobków i grobowców uległ z biegiem lat stopniowym przemianom – od tradycyjnych, gęsto stawianych macew, aż po odważne w formie i monumentalne, rodzinne pomniki nagrobne. W tych ostatnich widać wpływy architektury niemal wszystkich okresów: od starożytności przez średniowiecze i secesję, aż do modernizmu. Bogata jest także zastosowana symbolika, zarówno świecka, jak i religijna.

 Pierwszy pochówek na cmentarzu odbył się w 1856 roku, ostatni w 1942 roku. W tym czasie nekropolia była trzykrotnie powiększana.  W 1975 roku została wpisana do rejestrów zabytków miasta, a od 1988 roku funkcjonuje w randze muzeum. Obecnie powierzchnia cmentarza to prawie 5 ha, na których znajduje się ok. 12 tys. nagrobków.

 Stary Cmentarz Żydowski jest jednym z nielicznych zachowanych obecnie zabytków związanych z dziejami Gminy Żydowskiej we Wrocławiu, która z racji swojej pozycji i bogactwa miała ogromny wpływ na gospodarczo – kulturalny rozwój Wrocławia.  Uporządkowany wygląd cmentarza oraz rozmach niektórych nagrobków są m.in. rezultatem haskali –zapoczątkowanego w Niemczech ruchu oświeceniowego domagającego się reform w duchu asymilacji. Na cmentarzu spoczywa wiele wybitnych postaci ówczesnego życia politycznego, naukowego i kulturalnego.

 

 

 

Star Cmentarz Żydowski znajduje się przy ulicy Ślężnej 37/39, tuż przy Uniwerystecie Ekonomicznym

 

 

 

 

 Duże bannery na ogrodzeniu nie pozwolą Ci przeoczyć tego miejsca.

 

 

 

 

Stary Cmentarz Żydowski

   W połowie wieku XIX stale rozrastającej się Gminie Żydowskiej przestał wystarczać cmentarz przy ulicy Gwarnej. Jak naglącą potrzebą była budowa nowej nekropoli najlepiej świadczą dane statystyczne: w 1825 roku Wrocław zamieszkiwało 4400 Żydów, ale już pięćdziesiąt lat później było ich prawie 18 tys., Dlatego w 1856 Gmina zdecydowała się kupić grunty we wsi Gabitz, przy obecnej ulicy Ślężnej. Jeszcze w tym samym roku, dokładnie 17 listopada odbył się pierwszy pogrzeb na nowej nekropoli, ziemię cmentarną pobłogosławił zaś rabin Abraham Geiger. W 1868 roku cmentarz znalazł się w granicach miasta. W późniejszych latach wchodził w skład kompleksu trzynastu okolicznych, nieistniejących już, nekropoli. Cmentarz był trzykrotnie powiększany, co znacznie wpłynęło na jego obecny wygląd, m.in. na znaczną ilość, monumentalnych grobowców, które stawiano tylko przy murach nekropoli. W 1912 roku przed wejściem na cmentarz stanęła nowa kaplica przedpogrzebowa oraz dom administracyjno – mieszkalny zarządu cmentarza (oba zrujnowane budynki rozebrano w lata 70. XX wieku).   Podczas II wojny światowej pochówki należały do rzadkości, w 1942 roku odbył się ostatni pogrzeb na cmentarzu. Teren cmentarza wydzierżawiła pobliska firma ogrodnicza, a jej właściciel planował założenie w tym miejscu zieleńca. Jego plany zniweczyły ostatnie tygodnie II wojny światowej i oblężenie Twierdzy Wrocław. Cmentarz, leżący na południowej linii frontu, stał się terenem zaciętych walk o Wrocław. Z tego okresu pochodzą liczne ślady po pociskach na pomnikach. W latach powojennych zapomniany cmentarz szybko niszczał. Dopiero po wpisaniu nekropoli w 1975 roku do miejskiego rejestru zabytków, cmentarz został prawnie zabezpieczony. Wkrótce zaczęły się intensywne prace konserwatorskie na jego terenie. W 1988 roku nekropolia został udostępniony do zwiedzania jako Muzeum Architektury Cmentarnej, a od 1991 jako Muzeum Sztuki Cmentarnej. Obecnie jest jednym z oddziałów Muzeum Miejskiego Wrocławia. Obszar cmentarza to około 4, 6 ha, na który znajduje się ok. 12. tys nagrobków.

   Wrocławski cmentarz znacznie różni się do wielu innych nekropoli żydowskich danej Europy, szczególnie z terenów wschodnich. Jego odmienny charakter jest m.in. rezultatem haskali, zapoczątkowanego w Niemczech ruchu oświeceniowego domagającego się reform w duchu asymilacji. W mocno zeuropeizowanym dziewiętnastowiecznym Wrocławiu ruch ten propagował odrodzenie społeczności żydowskiej przez rozwój kultury, reformę szkolnictwa i zbliżenie z narodem niemieckim. Stąd na wielu grobach pojawiają się napisy po niemiecku oraz świeckie symbole. Większość obiektów cmentarza powstała w drugiej połowie XIX wieku, kiedy powszechnie panowała moda na naśladownictwo w sztuce. Przykładem są pomniki stylizowane na niemal wszystkie wcześniejsze style architektoniczne od starożytności aż po klasycyzm. Późniejsze nagrobki reprezentują również secesję czy modernizm. Na wygląd Starego Cmentarza Żydowskiego przy ulicy Ślężnej wpływ miała także zamożność i pozycja społeczna członków lokalnej Gminy Żydowskiej. Fundując swoje rodzinne groby sięgali oni po monumentalne formy, drogie i wyszukane materiały. Wiele nagrobków bogatszych członków gminy projektowali znani artyści, tworząc prawdziwe dzieła sztuki.

 

Za www.muzeum.miejskie.wroclaw.pl

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Tablica wskazująca osobistości pochowane na cmentarzu

 

Osobistości

Stary Cmentarz Żydowski przy ulicy Ślężnej jest miejscem spoczynku wielu wybitnych postaci zasłużonych dla Wrocławia, Śląska i Europy.

Ferdinand Lassalle (1825 - 1864)
Urodzony we Wrocławiu wybitny polityk, twórca pierwszej partii socjalistycznej w Niemczech - Powszechny Niemiecki Związek Robotniczy. Jako przeciwnik gwałtownej rewolucji uważany jest za jednego z twórców socjaldemokracji. Dążył do polepszenia życia robotników w ramach demokracji. Zagorzały zwolennik wolności, równości i sprawiedliwości społecznej.  Jego poglądy do dziś podziela wiele europejskich partii lewicowych. Zmarł 31 sierpnia 1864 w genewskim hotelu „Victoria” na skutek rany odniesionej w honorowym pojedynku. Robotnicy, o których prawa całe życie walczył przez wiele lat śpiewali pieśń „We Wrocławiu cmentarz – tam wśród martwych ciał – spoczywa ten co miecz nam dał”.

Heinrich Graetz (1817 - 1891)
Historyk, twórca słynnej szkoły historycznej, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor pierwszej syntetycznej historii Żydów od czasów biblijnych do XIX wieku. To monumentalne, jedenastotomowe wydawnictwo do dziś jest jednym z podstawowych materiałów do nauki o dziejach narodu żydowskiego. Jego syn, Leo Graetz był profesorem fizyki, twórcą prostowników Graetza.

Ferdinand Cohn (1828 - 1898)
Botanik i mikrobiolog światowej sławy. Razem z Robertem Kochem uznawany jest za jednego z twórców bakteriologii. Jako pierwszy na świecie zaliczył bakterie do świata roślin, prowadził badania nad wąglikiem i szczepionką przeciw gruźlicy. Habilitował się w wieku 22 lat, a kilka lat później został pierwszym w Prusach profesorem zwyczajnym wyznania mojżeszowego. Autor ponad 150 publikacji naukowych i współtwórcą bakteriologii. Wyniki jego badań do dziś wykorzystywane są w naukach biologicznych i medycznych.

Herman Cohn (1836 - 1906)
Lekarz i profesor okulistyki, twórca i propagator tzw. „szkolnej higieny oczu”. Autor wielu pracz dziedziny okulistyki. Ciszył się opinią wybitnego specjalisty w całej Europie, dlatego wśród jego pacjentów było wiele osobistości m.in. Cosima Wagner (córka Franza Liszta). Ojciec pisarza Emila Ludwiga.

Leopold Auerbach (1828 - 1897)
Znany lekarz neurolog i biolog, uczeń Jana Ewangelisty Purkyniego. Profesor biologii i histologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego nazwisko upamiętnione jest w nazwie splotu Auerbacha (splot nerwowy układu pokarmowego), który opisał.

Friderike Kempner (1828 - 1904)
Pisarka i działaczka społeczna. Autorka utworów poetyckich o zabarwieniu humorystycznym, dzięki którym zyskała przydomki „śląskiego łabędzia” lub „śląskiego słowika”. Jej twórczość obejmowała tragedie, nowele, dramaty i komedie. Aktywnie walczyła o poprawę opieki społecznej, kształcenie powszechne, prawa obywatelskie, przeprowadzenie reform więziennych i cmentarnych oraz zniesienie wiwisekcji na zwierzętach.

Auguste (1849 - 1936) i Siegfried Stein (1844 - 1897)
Rodzice Edyty Stein, św. Teresy Benedykty od Krzyża, patronki Europy, kanonizowanej przez Jana Pawła II w 1998 roku.  Edyta Stein urodziła się w 1891 roku we Wrocławiu, w 1922 roku przyjęła chrzest w kościele katolickim, przyjmując imię Teresa. Edyta Stein prowadziła bardzo bogatą działalność naukową, przede wszystkim filozoficzną. Zginęła w 1942 roku w Oświęcimiu.

Henryk Toeplitz (1822 - 1891)
Warszawski przedsiębiorca, mecenas artystów. Pochodził ze znanej i bogatej rodziny żydowskich kupców i bankierów działających w Polsce i we Włoszech. Założył Bank Handlowy w Warszawie i został jednym z trzech radców Banku Polskiego, był dyrektorem południowo-zachodniej kolei żelaznej, a także zasiadał w Radzie Miejskiej Warszawy. Jego warszawski dom pełnił rolę znanego salonu artystycznego. Był przyjacielem i mecenasem artystów m.in. Stanisława Moniuszki.

Jakob Rosanes (1842 - 1922)
Matematyk i mistrz szachowy, profesor i rektor Uniwersytetu Wrocławskiego. Specjalista z zakresu analizy matematycznej, algebry i geometrii.

Clara Sachs (1862 - 1921)
Znana śląska malarka impresjonistka. Studiowała we Wrocławiu, Berlinie, Monachium i Paryżu. Tematem jej prac były przed wszystkim pejzaże i kwiaty. Duży wpływ na jej malarstwo miała twórczość Paula Cezanne’a.

Julius Schottländer (1835 - 1911)
Przedsiębiorca, posiadał także liczne majątki w okolicach miasta. W samym Wrocławiu należało do niego aż 35 nieruchomości. Był również właścicielem uzdrowiska Karlove Vary i udziałowcem licznych interesów. Przy tym szeroko znana była jego działalność dobroczynna. Fundator wrocławskiego Parku Południowego.

 

Za www.muzeum.miejskie.wroclaw.pl

 

 

 

Brama cmentarza żydowskiego

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Teren przy cmentarzu

 

 

 

 

 Główna aleja cmentarna

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Jeden z niewielu w kraju grobowców piramidalnych

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Szachownica i figura konia świadczyć może o zajęciu zmarłego

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Godziny otwarcia:

poniedziałek - niedziela : 10.00 - 18.00 w zimie do zmroku

Ceny biletów:

normalny - 15 zł., ulgowy - 10 zł., rodzinny - 30 zł.

w czwartki - wstęp wolny

Od 8 kwietnia do 28 października 2018 roku  możliwe jest zwiedzanie cmentarza z przewodnikiem. Oprowadzanie odbywa się w każdą niedzielę (z wyjątkiem 20 maja i 9 września) o godz. 12.00 w cenie biletu wstępu. Oprowadzanie jest w języku polskim.

Polecamy leksykon symboli cmentarnych pod linkiem ; TUTAJ

 

 

---

Przygotował : Matthias