- Gmina Świdnica

Świdnica : niem. Schweidnitz

gmina : Świdnica

powiat : świdnicki

województwo : dolnośląskie

(50.836816, 16.490035)

W jednym ze świdnickich parków - Parku Centralnym przy ulicy Śląskiej, znaleźć można pomnik jakby z minionej epoki socjalizmu, człowieka pracy, kowala. Owszem, jest to kowal, ale nie pochodzi z poprzedniej epoki a z czasów przed II Wojną Światową i przedstawia postać ważną w mitologii germańskiej - Wielanda, znanego też jako Wolun, Wayland, Weland. Pomnik przetrwał czasy powojenne prawdopodobnie tylko dlatego, że właśnie kojarzył się klasą robotniczą. Z czasem zmieniano tylko jego lokalizację, z pierwotnej na Placu Grunwaldzkim, przez ul. Mleczna Droga nad rzeką Bystrzycą, po dzisiejszą w Parku Centralnym.

Kowal Wieland

Gdy w 1918 roku odradza się niepodległe państwo polskie, na Górnym Śląsku wybuchają kolejne powstania mające na celu przyłączenie terytorium Górnego Śląska do Polski. Po III Powstaniu Śląskim, w 1922 roku podpisano w Genewie konwencję, według której obszar przyznany Polsce powiększony został do ok. 1/3 spornego terytorium. W większości były to tereny uprzemysłowione, niezwykle cenne dla Polski, których utrata odbiła się szerokim echem w Niemczech. W związku z tymi wydarzeniami polecono stworzenie pomnika upamiętniającego ten tragiczny dla Niemiec moment. Postanowiono sięgnąć do mitologii germańskiej, a symbolem umieszczonym na cokole stał się kowal Wieland.  Na cokole umieszczono napis "Denkt an Oberschlesien" (Pamiętajcie o Górnym Śląsku), i umieszczono go na ówczesnym Wilhelmplatz (dziś Plac Grunwaldzki). Wieland miał spoglądać w kierunku utraconych na rzecz Polski ziem. Wymowa ideologiczna tego pomnika była czytelna - zemsta.

Pomnik Kowala Wielanda

Kim był mityczny Wieland? Był kowalem wytwarzającym wspaniałą broń. Został schwytany przez króla Nidhada i zmuszony do wykonywania broni wyłącznie dla niego. W obawie przed ucieczką Wielanda, podcięto mu wiązania i uwięziono na wyspie. Tam pracował w pozycji na kolanach. Od tej pory jego celem była zemsta, której w końcu się doczekał. Wieland zabił synów królewskich, kiedy odwiedzili go w tajemnicy, by przyjrzeć się jego pracy. Później przyozdobił ich czaszki klejnotami i odesłał królowi, po czym uciekł z wyspy na własnoręcznie wykonanych skrzydłach...

Pomnik "Denkt an Oberschlesien" ("Pamiętajcie o Górnym Śląsku") przed wojną na zwanym dziś Placu Grunwaldzkim (foto : ze zbiorów Horsta Adlera)

Postać klęczącego Wielanda, notka o dacie odsłonięcia pomnika pod koniec września 1922 roku, oraz nazwisko i pochodzenie jego autorki Dorothei von Philipsborn z Strelitz (dzisiejsze Strzelce) (foto : ze zbiorów Horsta Adlera)

Autorka rzeźby, Dorothea von Philipsborn (urodzona 20 maja 1894 w Strzelcach Świdnickich, zmarła 31 sierpnia 1971 w Weißwasser) - niemiecka rzeźbiarka, uważana za jedną z najlepszych artystów niemieckich. Do 1946 roku mieszkała w miejscu urodzenia. Stworzyła wiele rzeźb z tynku, brązu, cyny oraz drewna. Uznawana za twórcę graficznego realizmu. Autorka rzeźby kowala Wielanda stojącego pierwotnie na placu Grunwaldzkim w Świdnicy (po raz pierwszy odsłonięty 31 października 1922 roku), a obecnie w Parku Centralnym w Świdnicy. Pomnik Wielanda był odwołaniem się do mitologii germańskiej i był symbolem chęci odzyskania przez Niemców części Górnego Śląska przydzielonego Polsce po odzyskaniu niepodległości. Skończyła studia na Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, a następnie Akademię Sztuk Pięknych w Dreźnie. W 1951 roku zaczęła pracować w fabryce porcelany w Białej Wodzie w Niemczech i mieszkała tam od 1953 roku, aż do śmierci. Była szlachetnie urodzona. Mieszkając w NRD nigdy nie wyrzekła się swojego pochodzenia śląskiego oraz wiary chrześcijańskiej. Od 1950 roku była członkiem Stowarzyszenia Artystów NRD. Niektóre swoje dzieła (w tym rzeźbę Wielanda ze Świdnicy) podpisywała swoimi inicjałami, w których dół litery P znajdował się w małym v. Wystawa Jej prac miała miejsce w Chinach i w Iraku w 1960 roku.

Pomnik Kowala Wielanda, widoczne na podstawie kowadła inicjały autorki

D.v.P - Dorothea von Philipsborn

Pomnik Kowala Wielanda

Pomnik Kowala Wielanda

Fotografował i przygotował : Matthias