Labiryntarium - Prusice (niem. Prausnitz)

Prusice : niem. Prausnitz

gmina : Prusice

powiat : trzebnicki

województwo : dolnośląskie

(51.370824, 16.960496)

W ramach poznawania swojej ojczyzny, odwiedzamy te bliższe nam i dalsze miasta Dolnego Śląska. Tym razem wybraliśmy się do Prusic. To miasto bardziej jest Wam znane niż mogło by się to wydawać, a to za sprawą filmu "Wyjście Awaryjne" ze wspaniała kreacją Bożeny Dykiel, w którym podziwiać mogliśmy Rynek i budynek Urzędu Gminy. A tekst " Podłość ludzka nie zna granic" pamiętacie? Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego. Jest to lokalny ośrodek handlowo-usługowy regionu rolniczego. Według danych z 31 marca 2011 miasto miało 2 302 mieszkańców. Zapraszamy zatem, na wirtualny spacer po najstarszej części miasta.

Tylko takie zdjęcie tłumaczy, dlaczego Prusice nazywają się Miastem Trzech Wież (źródło : www.prusice.pl)

Herb Prusic

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są : obszar starego miasta, kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Starszego, gotycki z 1492 roku, jednonawowy, murowany z kaplicą grobową Hatzfelda z XVII wieku z bogatymi stiukami barokowymi i licznymi epitafiami z XVI i XVII wieku, kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicki pomocniczy, pod wezwaniem św. Józefa, z lat 1910-11, cmentarz parafialny, z drugiej połowy XIX wieku, ratusz renesansowy z ok. 1600 roku. Dodatkowo warte uwagi są fragmenty gotyckich murów miejskich i zamkowych. My wjechaliśmy do Prusic jadąc drogą krajową nr 5 od strony Żmigrodu, przez co trafiliśmy wprost na ulicę Żmigrodzką. Tam znajduje się cmentarz, na odwiedzenie którego nie było niestety czasu, ale by zaległość nadrobić posiłkujemy się wiadomościami ze strony www.prusice.pl.

Zdjęcie sat Google - strzałka wskazują skąd wjechaliśmy do Prusic, następnie wskazany jest teren cmentarza, oraz okręgiem nasz cel - centrum Prusic zakreślone okręgiem

Kaplica na cmentarzu parafialnym w Prusicach (źródło : www.prusice.pl)

Cmentarz parafialny w Prusicach został otwarty 4 października 1821 r. Założony na planie wydłużonego czworoboku o głównej osi wschodnio-zachodniej. Na jego terenie znajduje się murowana kaplica cmentarna, na rzucie krzyża, która pochodzi z 1914 r. Przed wejściem można zauważyć dwie przesadziste kolumny wspierające trójkątny naczółek, na bokach zwieńczony kamiennymi krzyżami. W narożnikach znajdują się sterczyny. Górne okna zamknięte półkoliście, nad nimi oculusy. Frontowy szczyt kaplicy zakończony uskokową sterczyną, na której znajduje się metalowy krzyż o trójkoliście zakończonych ramionach, pod obdaszkiem. Obok znajduje się murowany budynek gospodarczy - dawny dom grabarza z końca XIX w. Brama główna z początku XX w. o słupach z kamiennych ciosów, zamkniętych brogowo u góry, zakończone kamiennymi krzyżami. Przez długi czas prusicki cmentarz uważany był za najpiękniejszy cmentarz wielowyznaniowy w Dolinie Baryczy, niestety po 1945 r. został znacznie zdewastowany. Od północy znajduje się tynkowany mur ogrodzeniowy z cegły. Wzdłuż muru znajdują się stare, niemieckie nagrobki o bardzo ciekawej, bogato zdobionej kompozycji architektonicznej z XIX i XX w., niestety częściowo zniszczone. Mimo to są warte uwagi. Pozostałości po starych nagrobkach można także znaleźć w zachodniej części cmentarza.

Stare, niemieckie nagrobki z XIX i XX w. (źródło : www.prusice.pl)

Budynek dawnego szpitala miejskiego od strony ul. Żmigrodzkiej

Budynek dawnego szpitala miejskiego (zwany także książęcym) powstał w 1904 roku wg projektu architekta Goedtsche. Pierwszym lekarzem był dr Saichert, szpital posiadał 22 łóżka. Budynek murowany z cegły licówki. Dach mansardowy, pokryty dachówką. Mansardy współcześnie zabudowane daszkami pulpitowymi. Okna i blendy zamknięte łukiem odcinkowym, nadproża z klińców. Gzymsy międzykondygnacyjne i wieńczące, fryzy pod- i nadokienne kierowane z dwukolorowej cegły licówki w kolorze czerwonym i czarnym. Obok znajduje się budynek stołówki z ok. 1920 r. (w obecnej chwili znajdują się tam pomieszczenia mieszkalne) oraz dwa budynki gospodarcze z ok.1904 r. (obecnie w znacznym stopniu zniszczone). Od 26 listopada 1957 r. znajdował się tutaj Dom Dziecka „Bidulec”, działał do 9 września 1974 r. Następnie budynek przekazano pod administrację szkoły (do 2005 r. odbywały się zajęcia dla najmłodszych klas). Aktualnie znajduje się tutaj Niepubliczne Przedszkole.

W latach 2010-2012 odnowiono elewację Ratusza w ramach programu „Turystyka kulturowa w Gminie Prusice poprzez rewitalizację elewacji zabytkowego ratusza, wieży widokowej oraz rynku i utworzenie Punktu Informacji turystycznej”. Plac rynkowy został zrewitalizowany, położono nową posadzkę, ustawiono źródełko w formie lwa. Na wieży ratusza otwarto punkt widokowy. Zwiedzający mogą bezpłatnie wejść i podziwiać piękną panoramę Prusic i okolic. Ratusz w Prusicach jest jedną z najbardziej charakterystycznych budowli w stylu renesansowym na Dolnym Śląsku. Obecnie jest on siedzibą władz samorządowych Prusic.

Rynek - Ratusz

Ratusz w Prusicach posiada bogatą historię i skrywa wiele ciekawostek. To budowla o cechach gotyckich z pięknymi wolutowymi szczytami wzniesionymi na przełomie XIV i XV w., po pożarze w 1529 r. całość została przebudowana na styl renesansowy, odbudowę zakończono w 1563 r. Architektem był Jakub Paar (przypuszcza się, że był on również architektem zamku w Brzegu i pałacu w Dziewiniu). Prawdopodobnie jedyną pozostałością po dawnej zabudowie jest dolna część dzisiejszej wieży. Renesansowa wieża, na której obecnie znajduje się punkt widokowy mierzy 39 metrów i aby na nią wejść trzeba pokonać ponad 80 starych, dębowych schodów, które zachowały się z 1563 r. Na szóstej kondygnacji wieży można podziwiać tarcze zegara z 1897 r., którego mechanizmy mimo wieku są w bardzo dobrym stanie. Dzwony zegarowe pochodzą z 1535 i 1604 r. Na wieży, na zewnętrznych, trzech narożnikach przypór znajdują się drewniane wieżyczki-szafki a w nich drewniane rzeźby lwów trzymających tarcze herbowe. W 1742 r. przy północnej ścianie dobudowano szachulcowy zbór ewangelicki pw. św. Mateusza. W 1772 r. odnowiono budowlę a w 1809 r. i 1842 r. została zmieniona gałka na wieży. Obecna forma Ratusza została nadana podczas ostatniej większej przebudowy w latach 1928-1932 pod kierownictwem architekta Ericha Graua. Została rozebrana przylegająca do północy część zboru ewangelickiego a na to miejsce zbudowano budowlę nakrytą dwuspadowym dachem, ze schodkowym szczytem i z otwartym arkadowym podcieniem w przyziemiu. Od strony zachodniej zlikwidowano wtórną przybudówkę i zaopatrzono w zewnętrzne, dwubiegunowe schody wejściowe. Wynikiem przebudowy powstała budowla o cechach neorenesansowych. Dnia 15 grudnia 1964 r. decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków ratusz został wpisany do rejestru zabytków. W 1982 r. według projektu Anny Morasiewicz zabudowano podcienia obejmujące północną cześć budynku, w których obecnie znajduje się Sala Urzędu Stanu Cywilnego.

Rynek

Widok na Rynek

Tablica informacyjna Planty Miejskie przy kościele pomocniczym

Kościół pomocniczy św. Józefa zbudowany w latach 1910-1911 w style neoromańskim jako ewangelicki.

Kościół pomocniczy św. Józefa zbudowany w latach 1910-1911 w style neoromańskim jako ewangelicki. Po 1945 r. zdewastowany a część wyposażenia została skradziona (stalowe dzwony, organy, mechanizm zegarowy). Mimo znacznych zniszczeń zachował się portal główny z piaskowca i piękne witraże. W 1956 r. przekazany kościołowi rzymskokatolickiemu. Po długotrwałym remoncie kościół został oddany do użytku w 1986 r. Obecnie jednak ze względu na zły stan techniczny został zamknięty. W 2014 r. w kościele został wymieniony dach główny. Planowana są dalsze prace konserwatorskie, które pozwolą na ponowny użytek przez wiernych.

Kościół św. Józefa zbudowany na planie krzyża, murowany z cegły licówki, nawa na kamiennym cokole, prezbiterium węższe prostokątne, po bokach prezbiterium jest zakrystia i kruchta. W prezbiterium na wschodniej ścianie malowidło: Bóg Ojciec i Syn, Prarodzice, Mojżesz i Noe. Chór wsparty na dwóch kolumnach i filarach stropu, od niego biegną szerokie empory, biegnące wzdłuż transeptu. Ambona murowana, kwadratowa, na czterech jońskich kolumnach, z marmurową obudową wejścia. Tabernakulum przeniesione z kościoła św. Jakuba po wymianie w nim ołtarza. W kruchcie w wieży stoi drewniana chrzcielnica, przeniesiona z prezbiterium (wykorzystana jako kropielnica). Wejście do zakrystii od południa zamknięte półkoliście, rozglifione. Ołtarz i ambona murowane obłożone płytkami z jasnego marmuru. Wnętrze sklepione wsparte na kwadratowych filarach.

Budynek na przeciw kościoła pomocniczego

Tablica informacyjna przed kościołem

Kościół pomocniczy św. Józefa zbudowany w latach 1910-1911 w style neoromańskim jako ewangelicki.

W narożniku północno-zachodnim kwadratowa wieża, sześciokondygnacyjna, od północy dwie dolne kondygnacje z ciosów kamiennych, wyżej murowana, tynkowana. Gzyms międzykondygnacyjny oddzielający ostatnią kondygnację i wieńczącą. W piątej kondygnacji ze wszystkich stron znajdują się tarcze zegara. Wieża nakryta czworobocznym kopulastym hełmem przechodzącym w ośmioboczne prześwity, zakończone iglicą z kulą i krzyżem. Wejście do wieży przez portal z ciosów kamiennych. Na jednej z kondygnacji wieży w marcu 1945 r., w czasie oblężenia Wrocławia znajdował się punkt obserwacyjny z 37 mm działkiem jednego z oddziałów II Armii Wojska Polskiego. Przed wieżą od zachodu ryzalit prostokątny, nakryty daszkiem trójspadowym, w narożniku południowo-zachodnim ryzalit nakryty kopułą. Dachy dwuspadowe kryte dachówką, gzyms podokapowy. Szczyty o falistych spływach, dzielone gzymsami i lizenami. Okna pod szczytami transeptu szerokie, zamknięte półkoliście z pięknymi witrażami. Witraże nawiązują do liturgii protestanckiej, przedstawiają: Ostatnią Wieczerzę, śmierć Chrystusa, Chrystusa Proroka i Chrystusa Króla.

W wielu miejscach zastosowano piaskowiec, który dodaje uroku budowli. Portal główny - ozdobne obramowanie drzwi wejściowych głównych od zachodu piaskowy, ujęty w pilastry podtrzymujące trójkątny fronton z krzyżem monogramowym z literami „alfa” i „omega”, przed nim kolumny podtrzymujące łukowate belkowanie w supraporcie płaskorzeźba przedstawiająca Królestwo Chrystusowe. Przez portal główny wchodzi się do Hali Pamięci, w której umieszczone są szare tablice z czarnego marmuru, na których są umieszczone nazwiska poległych w latach 1914-1918 mieszkańców prusickiej parafii. Tu właśnie składano wieńce i hołdy pamięci z różnych okazji rocznicowych.

Kościół pomocniczy św. Józefa zbudowany w latach 1910-1911 w style neoromańskim jako ewangelicki.

Widok z Plantów Miejskich w stronę Rynku

Kościół pomocniczy św. Józefa zbudowany w latach 1910-1911 w style neoromańskim jako ewangelicki.

Wieża Ratusza

Kościół pomocniczy św. Józefa zbudowany w latach 1910-1911 w style neoromańskim jako ewangelicki.

Spojrzenie na zabudowę ulicy Wrocławskiej, w kierunku Rynku

Kamienice ulicy Wrocławskiej

Ratusz

Spojrzenie na zabudowę Rynku

Widok z Rynku w kierunku ulicy Jana Pawła II i kościoła parafialnego

Ratusz w Prusicach

Kościół Parafialny św. Jakuba Apostoła w Prusicach

Kościół Parafialny św. Jakuba Apostoła w Prusicach pochodzi z XIV w. (niektóre źródła wskazują wzmiankę w dokumentach po raz pierwszy w 1253r.). Spalony przez husytów w 1432r. po czym odbudowany w latach 1491-1492 r. jako budowla ceglana przy wsparciu Zygmunta von Kurzbacha, częściowo został także zrekonstruowany w I połowie XIX w. Kościół w stylu gotyckim, murowany z cegły, nietynkowany, oskarpowany. Jednonawowy, z węższym i niższym (dwuprzęsłowym) prostokątnym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Po obydwu stronach prezbiterium kaplice, po północnej stronie zakrystia, do której prowadzi wejście przez okrągłą basztę. Od strony zachodniej znajduje się kwadratowa, sześciokondygnacyjna wieża. Dwie górne kondygnacje wieży węższe, między kondygnacjami gzymsy. Wieża w wyniku uderzenia pioruna w 1732 r. została zniszczona, po kilku latach przeprowadzono jej generalny remont. Na wieży znajdują się najstarsze dzwony w Dolinie Baryczy z 1538, 1607 i 1930 (imienia św. Barbary). W północno-wschodnim narożniku wieży ćwierćkolista wieżyczka z klatką schodową. Wejście w wieży przez portal z cegły, ostrołukowy, rozglifiony. Dach kościoła na nawie dwuspadowy, nad prezbiterium, kaplicami i zakrystią trójspadowy, na wieży namiotowy – cały jest pokryty dachówką. Okna nawy zamknięte półkoliście. Profilowane gzymsy podokapowe. Ołtarz główny przystosowany do liturgii posoborowej. W centrum znajduje się obraz olejny na płótnie przedstawiający ukoronowanie NMP oraz św. Katarzyny z końca XVI w. Po dwóch stronach ołtarza ustawione są cztery barokowe rzeźby drewniane z ok. 1740 r.: św. Andrzeja, św. Piotra, św. Pawła i św. Jana Ewangelisty. Przy wejściu do zakrystii obraz św. Jakuba Apostoła. Warto zwrócić uwagę na chrzcielnicę renesansową z ok. 1600 r. i barokową kropielnice z piaskowca z 1660 r., która znajduje się w przedsionku.

Kościół Parafialny św. Jakuba Apostoła w Prusicach

Tablica informacyjna przy kościele parafialnym św. Jakuba Apostoła w Prusicach

Kościół Parafialny św. Jakuba Apostoła w Prusicach

Grota

Można powiedzieć lapidarium

Dawniej przy kościele znajdował się cmentarz przykościelny. Na pozostałościach po cmentarzu obecnie znajduje się tylko kaplica - grota z kamieni polnych i łamanych z figurką Matki Boskiej Niepokalanej zbudowana w latach 60. XX.

W czasie II wojny światowej kościół niewiele wycierpiał – za sprawą wstawiennictwa ksiądz Paula Elsnera (ostatniego niemieckiego proboszcza). 19 czerwca 1945 r. przyjechał tu ksiądz kanonik Józef Mendelowski - pierwszy proboszcz powojenny w Prusicach, pochowany na tutejszym cmentarzu parafialnym. Obecnie proboszczem jest ksiądz Bernard Świst. W ostatnich latach został przeprowadzony remont dachu a w 2014 r. zostały pomalowane ściany wewnątrz kościoła.

Przejście do plebanii

Plebania

Kościół Parafialny św. Jakuba Apostoła w Prusicach

Wnętrze kościoła parafialnego św. Jakuba Apostoła w Prusicach - niestety przez szybkę

W kościele św. Jakuba znajdują się także dwa gotyckie z końca XV w. piaskowe portale: z prezbiterium do zakrystii rzeźbiony i z zakrystii do baszty ostrołukowy. Ołtarze boczne barokowe z pierwszej połowy XVIII w. Z drewna polichromowanego: lewy Najświętszego Serca Pana Jezusa z obrazem Serca Bożego i figurą Chrystusa a po boku z figurami dwóch biskupów. Natomiast ołtarz po prawej stronie: Niepokalanego Serca NMP z obrazem Serca Maryi oraz dwoma innymi obrazami Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Ojca Pio, wraz z rzeźbami rodziców Matki Bożej: św. Anną i św. Joachimem.

W południowej części kościoła znajduje się piękna, barokowa kaplica grobowa hrabiego Melchiora von Hatzfelda (feldmarszałka wojsk cesarzy Ferdynanda II i Ferdynanda III). Autorem bogato zdobionej sztukaterii w kaplicy był Carlo i Domenico Rossi z Włoch. Na zachodniej ścianie kaplicy wmurowana jest płyta nagrobna dziecka. Kaplica nakryta jest dwuprzęsłowym sklepieniem kolebkowym. W późnorenesansowym ołtarzu z około 1660 r., ujęty w parę spiralnych kolumn warto zwrócić uwagę na obraz wskrzeszenia Łazarza. Pośrodku kaplicy znajduje się marmurowo-alabastrowa tumba grobowa Melchiora von Hatzfelda z 1659-1661. Melchior zmarł w 1658 r. w Powidzku a w 1667 r. jego prochy zostały przeniesione do grobowca w Prusicach. Serce feldmarszałka złożone jest w drugiej, niemal identycznej tumbie, która znajduje się w Laudenbach w Niemczech. Obie tumby wykonał Achillies Kern z Forchtebergu. Potężne konsole tumby podtrzymują płytę, a na niej postać leżącego zmarłego hrabiego w szatach rycerskich, u stóp jego pies, który podpiera tarczę herbową. Wokół tumby w języku łacińskim napis podkreślający sławę hrabiego (pod jego dowództwem wojska cesarskie w sierpniu 1657 r. wyzwoliły Kraków spod okupacji szwedzkiej). Na płytach pomiędzy konsoletami znajdują się płaskorzeźbione sceny batalistyczne, dekoracje konsol nawiązują do wyposażenia wojska. Kaplica jest uważana za jedno z najpiękniejszych dzieł "złotego baroku" z XVII wieku na ziemiach Polski.

W północnej części kościoła kaplica Kurzbachów, w zachodnią ścianę wbudowana jest renesansowa płyta nagrobna z piaskowca Zygmunta Kurzbacha z 1513 r. (był on dworzaninem W. Jagiellończyka i otrzymał od niego te okolice pod koniec XV w.), pod nią znajduje się płyta inskrypcyjna Heinricha Kurzbacha zmarłego w 1547 r. Na ścianie wschodniej są trzy płyty renesansowe z piaskowca przedstawiające: rycerza z końca XVI w., niewiastę oraz młodzieńca z początku XVII w. W południową ścianę nawy wmontowane epitafium barokowe Adama Laube zmarłego w 1667 r.

W kaplicy bocznej kościoła rzeźby: św. Jana, Chrystusa Ukrzyżowanego (u podnóża Obraz Miłosierdzia Bożego), NMP Bolesnej z drewna polichromowanego z około 1575 roku. W kościele znajdują się również: obraz barokowy z XVIII wieku Narodzenie Pana Jezusa, Chrzest Jezusa, Zdjęcie z Krzyża i Pieta.

Na zewnętrznych ścianach kościoła widać ślady kolejnych przebudowań i ślady dawnych obrzędów religijnych i rycerskich. Kościół od strony północnej otoczony murem, a w nim furta z cegły i słupy prostokątne. Można dostrzec także fragmenty dawnego muru obronnego z cegły gotyckiej. Przejście do pobliskiej plebani o łuku pełnym, zwieńczone ażurowym murkiem. Plebania zbudowana w XVII w., następnie przebudowana w XVIII i XIX w. Budynek tynkowany, nakryty obdaszkiem.

Kościół Parafialny św. Jakuba Apostoła w Prusicach

Tablica informacyjna na ścianie przed wejściem do kościoła

Kościół Parafialny św. Jakuba Apostoła w Prusicach

Pokrywa kanału

Prusice - dwie wieże, trzecia za plecami

Rynek

Północna pierzeja Rynku

Rynek

Wschodnia pierzeja Rynku

"Fontanna" - lew z herbem Prusic. Dawniej w tym miejscu stał pomnik poległych w wojnie prusko-francuskiej

Widok z Rynku na Kościół Parafialny św. Jakuba Apostoła w Prusicach

Tablica dla turystów ustawiona w Rynku

Zbliżenie na plan miasta

Ratusz w Prusicach

Główne wejście do Urzędu miasta i Gminy Prusice

Tablica przed wejściem do Urzędu Miasta i Gminy

Rynek i kościół parafialny

Miasto warte jest odwiedzenia, jednak odwiedziny z biegu powodują, że nie zawsze wszystko jest otwarte, ale może niedosyt będzie powodem, dla którego do Prusic wrócimy...

Podróżował, fotografował i przygotował : Matthias

- Powiat trzebnicki

Prusice (niem. Prausnitz) - Miasto Trzech Wież