Labiryntarium - Złotoryja, miasto na złożach złota

: Kategoria: Powiat złotoryjski; Utworzono: 23 lipiec 2018; Poprawiono: 23 lipiec 2018; Odsłony: 2556

Ocena użytkowników: 5 / 5

Złotoryja : niem. Goldberg

gmina : Złotoryja

powiat : złotoryjski

województwo : dolnośląskie

współrzędne geo. : 51°07'25.1"N 15°54'56.2"E

Wreszcie trafiamy do miasta związanego ze złotem nie tylko z nazwy. Ten cenny i poszukiwany kruszec wydobywano tutaj w średniowieczu, co sprawiło, że miejscowość stała się ważnym ośrodkiem. Celem naszej wyprawy w ten rejon był Zamek Grodziec (fotorelacja TUTAJ), ale będąc na Grodźcu koniecznie trzeba odwiedzić pobliską Złotoryję.

Widok na Rynek i północno-wschodnią część miasta z wieży kościoła pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny

Herb Złotoryi

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są :

Starówka (Stare Miasto)
kościół pomocniczy pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, z 1230 r., XVI-XX w.
kościół cmentarny pw. św. Mikołaja z XIV-XIX w.; położony na wzgórzu, gdzie na przełomie XII w. i XIII w. powstała osada górników złota. Zdobi go okazały, XIV-wieczny portal z misterną dekoracją roślinną. Na zewnętrznych elewacjach zachowały się interesujące epitafia z czasów nowożytnych
zespół klasztorny franciszkanów, z XV-XIX w.: kościół, obecnie par. pw. św. Jadwigi, klasztor są dziełem zakonu franciszkanów, sprowadzonych przez św. Jadwigę w pierwszej połowie XIII w. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza. Tuż obok kościoła znajduje się wotywna kapliczka słupowa z końca XV stulecia i XVIII-wieczna statua św. Jana Nepomucena
zespół mauzoleów na cmentarzu komunalnym, ul. Cmentarna 10, z XVIII w.-XX w.: mauzolea rodzin: Guenther, Langner i Jaekel; Eisler, Gottschling, Haerold, Schmaller, Schoffer; Hoeher i Ehrlich; Mende, Gottschling; Schafer i Hibner; Steinbrecher, Weber, Hein, Schubert, Kuehn
pozostałości murów obronnych, z XIV w., XVI w.
brama Górna zw. Basztą Kowalską, z XIV w., XVI w., jej gotycki hełm zniszczono podczas walk o miasto w czasie wojen napoleońskich. Do dzisiaj zachowały się fragmenty średniowiecznych obwarowań
katownia, ul. Zaułek, z XVIII w.
domy, ul. Konopnickiej 15 (d. 27), 19 (d. 30); 21 i 21a (d. 20, 20a), z 1785 r. i 1965 r., 24 (d. 28)
dom, ul. Mickiewicza 30, z XVII w., XIX w.
dom, ul. Piłsudskiego 24, z XVIII w., k. XIX w.
dom, Rynek 2, z XVI w., k. XIX w.
zajazd, ob. hotel, Rynek 5, z 1623 r., XVII w., XIX w.
domy, Rynek 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, z XVI w., XVII w., 1730 r., XVIII w., XIX w.
dom, ul. Szkolna 2, z XVI w., XVIII w.
domy, pl. Niepodległości 3, 4, 5, z 1738 r., k. XIX w.
młyn z częścią mieszkalną, ul. Kolejowa 6/8, z poł. XVII w., k. XIX w.
wieża wodociągowa, z pierwszej poł. XVIII w.

inne zabytki:

cmentarz żydowski

Pozostałości murów obronnych, z XIV w., XVI w.

Trochę historii...

Od VIII do X wieku w okolicach dzisiejszej Złotoryi mieszkali przedstawiciele plemienia Trzebowian. Pod koniec XII wieku osiedlili się tu niemieccy górnicy, by wydobywać złoto, od którego Złotoryja wzięła swe wszystkie nazwy: Aurum – łac. złoto, Goldberg, niem. Złota Góra. Prawa miejskie osadzie nadał w roku 1211 książę Henryk I Brodaty (stało się to na zamku w sąsiedniej Rokitnicy), osadzając tu niemieckich kolonistów. Jest to najstarsza udokumentowana lokacja na ziemiach polskich na prawie magdeburskim, co pod względem prawnym czyni Złotoryję najstarszym miastem Polski. Pozostałości średniowiecznych murów obronnych przy ul. Pocztowej i Klasztornej, widok od pd.-zach.

Kilkuset górników ze Złotoryi wzięło udział w 1241 w bitwie z Mongołami pod Legnicą, większość z nich zginęła w walce. W 1290 miasto otrzymało prawo mili, było także ośrodkiem handlu soli i sukna. W 1328 Złotoryja wraz z resztą księstwa legnickiego stała się lennem Czech. Najazdy husytów w latach 1427, 1428 i 1431 spowodowały konieczność zbudowania murów obronnych, których znaczne fragmenty wraz z Basztą Kowalską zachowały się do dzisiaj. Na pierwszej mapie Europy z 1467 r. Mikołaj z Kuzy na obszarze Śląska oprócz Wrocławia zaznaczył tylko Złotoryję. W 1497 w mieście panowała epidemia. Aurimontanus założył szkołę miejską w 1504 r.

Pierwsze protestanckie kazanie wygłoszono w Złotoryi w 1522 r. w kościele mariackim. W mieście kilka lat później na bazie szkoły Aurimontanusa powstało gimnazjum łacińskie, którego okres świetności przypada na rektorat Valentina Trozendorfa. Renoma szkoły była tak wielka, że książę Fryderyk II rozważał jej przekształcenie w uniwersytet. Śmierć księcia i pożar miasta w 1554 roku przerwały te plany.

XVI wiek to okres rozwoju gospodarczego Złotoryi. Powstał tu m.in. browar. Złotoryja wraz z księstwem legnickim przeszła pod zwierzchnią władzę Habsburgów w roku 1526.

Rok 1608 przyniósł miastu powódź, w której zginęło ok. 50 złotoryjan, w roku 1613 pożar zniszczył 571 domów. Miasta nie ominęła także wojna trzydziestoletnia. Wskutek tych wydarzeń w XVII wieku miasto straciło na znaczeniu.

W 1675, po śmierci ostatniego władcy z dynastii Piastów, Jerzego Wilhelma, przeszła pod bezpośrednie panowanie Habsburgów.

W roku 1742 Złotoryja wraz z większością Śląska po trzech wojnach śląskich z Austrią została zdobyta przez Prusy. 23 sierpnia 1813 bitwa o miasto pomiędzy wojskami Napoleona a oddziałami prusko-rosyjskimi. 26 sierpnia 1813 cofająca się napoleońska Armia Bobru marszałka Macdonalda przegrała niedaleko Złotoryi bitwę z wojskami pruskimi, dowodzonymi przez feldmarszałka Gebharda von Blüchera.

Pod koniec XIX wieku i na początku XX wieku zbudowano linie kolejowe:

    15 października 1884 otwarto jednotorową linię do Legnicy (dł. 21,3 km),
    16 września 1895 otwarto jednotorową linię przez Jerzmanice do Świerzawy (dł. 14,9 km),
    15 września 1906 otwarto jednotorową linię do Chojnowa (dł. 21,6 km).

Pierwszy telegraf pojawił się w Złotoryi w 1862, pierwszy telefon podłączono w 1900. W latach dwudziestych XX wieku próbowano ponownie wydobywać złoto w okolicach Złotoryi, lecz bez powodzenia.

5 marca 1933 w wyborach do Reichstagu w okręgu złotoryjskim zwyciężyła Narodowo-Socjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza, zdobywając 25% głosów przy 90% frekwencji.

13 lutego 1945 Złotoryję zajęły wojska radzieckie I Frontu Ukraińskiego pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa; miasto stało się częścią Polski. Do roku 1949 dotychczasowi mieszkańcy miasta zostali wysiedleni do Niemiec, większość z nich trafia do Solingen w Nadrenii Północnej-Westfalii.

W 1945 roku utworzono w Złotoryi powiat złotoryjski, w którego skład weszły miasta Chojnów, Świerzawa i Złotoryja oraz 6 gmin: Krzywa, Nowy Kościół, Pielgrzymka, Rząśnik, Strupice i Zagrodno.

W pobliskim Wilkowie i Nowym Kościele otwarto kopalnie rud miedzi (tzw. stare zagłębie), które jednakże zamknięto w latach siedemdziesiątych, z powodu odkrycia znacznie większych, choć uboższych złóż w okolicach Lubina. Powstały także inne zakłady przemysłowe – fabryka obuwia, kopalnie bazaltu, fabryka bombek choinkowych.

Zaczęły też działać placówki oświatowe: Najpierw 22 września 1945 r. w budynku nr 13 przy obecnej ulicy Marii Konopnickiej rozpoczyna działalność szkoła, której pełna nazwa brzmi Publiczna Szkoła Powszechna, potem – od 13 listopada 1946 r. – szkoła zajmuje budynek przy placu Zwycięzców 7 (dziś Szkoła Podstawowa nr 1 ma adres: pl. Niepodległości 7). W 1947 roku rozpoczęła swoją działalność pierwsza szkoła średnia, jednak już po roku jej praca została przerwana. 7 lipca 1951 r. Ministerstwo Oświaty wydało zarządzenie o utworzeniu Państwowej Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia Podstawowego i Licealnego w Złotoryi, a jej siedzibą stał się budynek wcześniej należący do Szkoły Podstawowej. Wreszcie l września 1954 r. szkoła otrzymała odbudowany po zniszczeniach wojennych obiekt, który już przed wojną służył oświacie (ufundowany przez małżeństwo Schwabe-Priesemuth w 1877 r.) Obecnie placówka funkcjonuje jako Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II w Złotoryi.

W 1992 roku założone zostało Polskie Bractwo Kopaczy Złota, nawiązujące do tradycji dawnych górników ze Złotoryi, które corocznie organizuje w mieście Mistrzostwa Polski w Płukaniu Złota, a w 2000 i 2011 – mistrzostwa świata.

Pod koniec lat dziewięćdziesiątych rozpoczęto, i jest to kontynuowane, odrestaurowanie starówki mocno zaniedbanej w okresie PRL.

W 2016 w trakcie badań archeologicznych na Górze Mieszczańskiej odsłonięto pozostałości szubienicy z XVI wieku.

źródło : pl.wikipedia.org

Pozostałości murów obronnych, z XIV w., XVI w.

Pozostałości murów obronnych, z XIV w., XVI w., widok z ogrodów klasztory Franciszkanów

Pozostałości murów obronnych, z XIV w., XVI w.

Zespół klasztorny franciszkanów, z XV-XIX w. : kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi, oraz klasztor są dziełem zakonu franciszkanów, sprowadzonych przez św. Jadwigę w pierwszej połowie XIII w. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza. Tuż obok kościoła znajduje się wotywna kapliczka słupowa z końca XV stulecia i XVIII-wieczna statua św. Jana Nepomucena

Zespół klasztorny franciszkanów, z XV-XIX w.

Zakrystia kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Jadwigi

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza - ołtarz główny

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza - ambona

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza - ołtarz boczny

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza - empora

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza - prospekt organowy

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza - ołtarz boczny

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza - organy

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza

Tablice pamiątkowe

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza

Tablica pamiątkowa

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza

Obraz w zakrystii kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Jadwigi

Klasztor

Kapliczka słupowa przed kościołem

Krzyż Misyjny

Tuż obok kościoła znajduje się wotywna kapliczka słupowa z końca XV stulecia

Wejście do klasztoru od ulicy Klasztornej

XVIII-wieczna statua św. Jana Nepomucena

Front kościoła, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi. Świątynia po osiemnastowiecznej odbudowie, z barokowym wystrojem fasady i wnętrza

Wejście główne do kościoła

Fragmenty murów obronnych od ul. Marii Konopnickiej

Fragmenty murów obronnych od ul. Marii Konopnickiej, wzdłuż ulicy Stanisława Staszica

Widok spod murów miejskich na ulicę Stanisława Staszica

Wielki krzyż u zbiegu ulic Staszica i Świętej Jadwigi

Kościół, obecnie parafia pod wezwaniem św. Jadwigi widziany z ul. Św. Jadwigi

Zbieg ulic Konopnickiej i Św. Jadwigi, w tle widoczna wieża kościoła Rzymskokatolickiego Pw. Narodzenia NMP

Ul. Marii Konopnickiej

Powiatowy Bank Spółdzielczy w Złotoryi

Wejście do banku

Ulica Bohaterów Getta Warszawskiego

Zachodnia część Rynku

W sercu miasta i samego Rynku Urząd Skarbowy

Przed budynkiem US fontanna Delfina

Południowa część Rynku

Zachodnia część Rynku

Wejście do Urzędu Skarbowego

Wieża kościoła pod wezwaniem Narodzenia NMP

Ulica Joannitów

Epitafium na elewacji kościoła

Widok na wieżę północną (można zwiedzać) kościoła od ulicy Joannitów

Wejście boczne do kościoła

Widok na kościół i wieżę południową z przejścia pomiędzy ulicami Basztową i Joannitów

Portal wejścia bocznego z rozetą ponad

Liczne epitafia na elewacji kościoła

Wnętrze kościoła

Pomnik Jana Pawła II przy Placu Niepodległości, przed głównym wejściem do kościoła

Wejście główne do kościoła od Placu Niepodległości

Liczne epitafia na elewacji kościoła

Budynek Szkoły Podstawowej nr 1

Kościół p.w. Narodzenia NMP w całej okazałości, widok od ulicy Stefana Żeromskiego

Pomnik

Budynek Starostwa Powiatowego w Złotoryi

Liczne epitafia na elewacji kościoła

Portal wejścia bocznego do kościoła

Liczne epitafia na elewacji kościoła

Wieża północna kościoła, czas na zwiedzanie

Wejście do wieży od ulicy Stefana Żeromskiego

Po drodze : loch Joannitów

Obciążniki mechanizmu zegarowego

Sklepienie nad ołtarzem, widok ze strychu

Kręte schody, dużo krętych i wąskich schodów

Mechanizm zegara

Dzwon

Strażnica

Nie wszyscy czuwają

Widoki na miasto i okolice z wieży północnej kościoła p.w. Narodzenia NMP

Widoki na miasto i okolice z wieży północnej kościoła p.w. Narodzenia NMP - Rynek

Widoki na miasto i okolice z wieży północnej kościoła p.w. Narodzenia NMP

Widoki na miasto i okolice z wieży północnej kościoła p.w. Narodzenia NMP - wieża południowa

Na wieży miejsca nie ma wiele, ale ruch odbywa się jednostronnie, więc nawet podczas liczniejszych odwiedzin nie powinno być kłopotu ze zwiedzaniem. Udogodnieniem są wycięte w kracie okeinka do wykonywania fotografii