Drukuj
Nadrzędna kategoria: Regiony
Kategoria: Ciekawostki gminne
Odsłony: 1360

Ocena użytkowników: 5 / 5

Gwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywna
 

W podziękowaniu za trud i ofiarę włożone w budowanie lepszej Polski,

wszystkim działaczom Solidarności Ziemi Żarowskiej...

Stowarzyszenie Labiryntarium.pl

40 lat temu zostały podpisane cztery porozumienia zawarte przez rząd PRL z komitetami strajkowymi powstałymi w 1980 roku. Były to kolejno : porozumienie w Szczecinie – 30 sierpnia 1980, sygnowane przez Mariana Jurczyka (z ramienia rządu przez Kazimierza Barcikowskiego), porozumienie w Gdańsku – 31 sierpnia 1980, sygnowane przez Lecha Wałęsę – w sali BHP Stoczni Gdańskiej im. Lenina, charakterystycznym wielkim długopisem (z ramienia rządu przez Mieczysława Jagielskiego), porozumienie w Jastrzębiu-Zdroju – 3 września 1980, sygnowane przez Jarosława Sienkiewicza z Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego przy Kopalni Węgla Kamiennego Manifest Lipcowy (z ramienia rządu przez Aleksandra Kopcia), oraz porozumienie w Hucie Katowice (Dąbrowa Górnicza) – 11 września 1980, sygnowane przez Zbigniewa Kupisiewicza (z ramienia rządu przez Franciszka Kaima). Porozumienia zakończyły wydarzenia Sierpnia 1980 i spowodowały powstanie Niezależnego Samodzielnego Związku Zawodowego "Solidarność", co w dłuższej perspektywie stało się początkiem przemian 1989 roku.

 

 

 

 

01

 

 

 

 

Nie inaczej, było w całej Polsce w tym na Dolnym Śląsku, w okręgu Świdnickim i w gminie Żarów. W lokalnych fabrykach i instytucjach nie brakowało ludzi chętnych do włączenia się do walki o lepszą przyszłość Polski. Obszernie na ten temat wypowiedział się Tomasz Serwatka w swojej książce wydanej w 2000 roku p.t. "NSZZ Solidarność Ziemi Żarowskiej 1980-1984. Ludzie – struktury– działalność", oraz w szerszej perspektywie czasu z uwzględnieniem wspomnianej książki Tomasza Serwatki, Tomasz Ciesielski w monografii wydanej w 2006 roku p.t. "Żarów. Historia miasta i gminy"

 

 

 

 

Okładki wspomnianych książek Tomasza Serwatki i Tomasza Ciesielskiego

 

 

 

 

 

Wspomnienie ludzi i struktur żarowskiej Solidarności w rocznicę 40 lecia Porozumień Sierpniowych i powstania NSZZ Solidarność oprzemy w całości na opisie Tomasza Ciesielskiego w monografii "Żarów. Historia miasta i gminy" w części III - Dzieje okolic Żarowa po II wojnie światowej, Rozdział III Lata 1973-1990, w podrozdziale Wydarzenia polityczne w Żarowie i okolicach 1980-1990. Jako wstęp, najlepszy będzie przypis 4 ze strony 100, który wskazuje główne źródła z których korzystał autor, oraz problem w ustaleniu wszystkich wydarzeń i zakresu zaangażowania poszczególnych osób, mimo względnie niedługiego czasu od wydarzeń w 1980 roku do wydania książek w 2000 i 2006 roku.

 

 

 

"Opis wydarzeń z lata 1980-1981 został oparty w dużej mierze na nieopublikowanej drukiem pracy doktorskiej J. Kordasa, "Strajki i inne akcje protestacyjne na Dolnym Śląsku w latach 1980-1981", Wrocław 1997, mszp. w BUWr., a w odniesieniu do gminy Żarów na podstawie materiałów z archiwum RNMiG i UMiG Żarów i książki Tomasza Serwatki, "NSZZ Solidarność Ziemi Żarowskiej 1980-1984. Ludzie – struktury– działalność", Wrocław 2000, s.5-33. Dla lat 1982-1988 podstawą źródłową były prasa „podziemna” oraz nie autoryzowanych wypowiedzi działaczy „solidarnościowych” Czesława Świderskiego i Józefa Cholewy. Po zapoznaniu się z napisanym w 1998 r. rozdziałem obaj ci panowie oprotestowali go jako nie oddającego w pełni dokonań. Chodziło o brak informacji o technologii wydawania gazetek i ulotek, pominięcie niektórych osób, a także o datację wydarzeń, zwłaszcza zaprzestania działalności wydawniczej. Ponieważ jednak w swoim liście poza dodaniem kilku nazwisk, nie podali udokumentowanych informacji skłaniających do korekty chronologii wydarzeń, zmiany w rozdziale nie były możliwe. W 2000 r. ukazała się praca Tomasza Serwatki (op.cit., s.35-69), który choć miał możliwość skorzystania z „papierów” działaczy solidarnościowych, to jedynie uściślił chronologię wydarzeń, ale też ograniczoną do 1984 r., gdyż źródła jednoznacznie wskazywały na „wygaśnięcie” od połowy lat 80-tych działalności „podziemnej” na terenie gminy Żarów. Wszystkie zmiany wprowadzone do rozdziału na podstawie książki Tomasza Serwatki zostały opatrzone odsyłaczem. Opis wydarzeń z lat 1988-1990 oparty został na prasie wydawanej przez osoby z kręgów „Solidarności”: 1.„Echo terenu”, nr 7 (XII 1988), 1/8 (I 1989), 2/9 (II 1989), 5/12 (V 1989); 2.„Liczą się czyny”, nr 9 (XII 1988), 15-16 (VI-VII 1989); 3.„Solidarność Ziemi Żarowskiej”, nr 1 (21 VII 1989), 2 (15 VIII 1989), 4-9 (18 IX - 12 XII 1989)."

 

 

15 numerów gazetki "Solidarność Ziemi Żarowskiej" trafiło w ramach darowizny od byłego działacza żarowskiej Solidarności Andrzeja Bielca do Biblioteki Dziedzictwa Ziemi Żarowskiej na Regał Pamięci (zobacz TUTAJ), który znajduje się w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy Żarów, przez co dostępne są do wglądu dla wszystkich zainteresowanych zawsze w godzinach otwarcia biblioteki.

 

 

 

 

Tomasz Ciesielski - Wydarzenia polityczne w Żarowie i okolicach 1980-1990


 

 

 

 

"W dniu 1 lipca 1980 r. rząd wprowadził podwyżkę cen mięsa. Reakcja społeczeństwa była natychmiastowa. Przez cały lipiec i sierpień wybuchały w kraju, także w województwie wałbrzyskim (Wałbrzych, Świdnica, Duszniki Zdrój), strajki o podłożu ekonomicznym - domagano się wzrostu płac i poprawy zaopatrzenia w towary konsumpcyjne. 14 sierpnia rozpoczął się strajk w Stoczni Gdańskiej, który nazajutrz rozszerzył się na inne zakłady Trójmiasta, a 17 sierpnia Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS) opracował 21 postulatów nadających strajkowi charakter polityczny. W drugiej połowie sierpnia fala strajkowa rozlała się na cały kraj. Na Dolnym Śląsku zakłady zaczęły strajkować 26 sierpnia - część solidaryzując się z Wybrzeżem lub miejscowym Międzyzakłądowym Komitetem Strajkowym, inne łączyły to z postulatami ekonomicznymi i wewnątrzzakładowymi. W żarowskiej ciepłowni załoga próbowała 27 sierpnia groźbą przerwania pracy wymusić na dyrekcji ustępstwa płacowe. Główną falę strajkową zakończyły porozumienia podpisane w Szczecinie (30 sierpnia), Gdańsku (31 sierpnia) i Jastrzębiu (3 września). Jednak jeszcze przez kilka dni wybuchały strajki o charakterze ekonomicznym - m.in. 5 września w Jaworzynie Śląskiej przerwała pracę załoga wagonowni domagająca się podwyżki płac. We wrześniu 1980 r. zaczęły się tworzyć struktury nowych związków zawodowych, które od spotkania gdańskiego 17 września tworzyły jeden, ogólnopolski Niezależny Samorządny Związek Zawodowy (NSZZ) „Solidarność”. W Żarowie Komitety Założycielskie powstały jesienią 1980 r. we wszystkich zakładach i instytucjach użyteczności publicznej. Po rejestracji związku przekształciły się w Komitety Zakładowe (KZ). Przewodniczącym Komitetu Zakładowego Dolnośląskich Zakładów Chemicznych (DZCh) został Czesław Świderski, Żarowskich Zakładów Materiałów Ogniotrwałych (ŻZMO) Czesław Szkut, żarowskiego oddziału Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (PGKiM) Roman Klepacz, Zakładu Opieki Zdrowotnej (ZOZ) Jan Serwatka, Zespołu Szkół Zawodowych (ZSZ) Stefan Mazur, Gminnego Zespołu Szkół Jerzy Sacewicz. W DZCh do nowego związku wstąpiła cała załoga, „od 1 sekretarza starej rady zakładowej poczynając, a na dyrektorze kończąc” (1). 3 października opieszałość władz w realizowaniu porozumień sierpniowych doprowadziła do powszechnego strajku ostrzegawczego, w którym uczestniczyły też DZCh i ŻZMO. Druga połowa października i listopada 1980 r. to okres kilku branżowych ogólnopolskich akcji protestacyjnych. Do 4 listopada i ponownie w dniach 20-25 listopada prowadzili ją pracownicy Polskich Kolei Państwowych (PKP) i Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego (ZNTK). W dniach 7-17 listopada pracownicy służby zdrowia, 8-24 listopada branży cukrowniczej, a prawie przez cały listopad oświaty. W okresie trwania tych akcji na zakładach pracy wywieszone były flagi, uczestniczący w niej pracownicy nosili opaski, prowadzono intensywną akcję propagandową.

 

 

 

Opaska na ramię Solidarność z kolekcji Labiryntarium.pl (zobacz TUTAJ), według osoby, która nam ją przekazała (ale nie używała osobiście) stosowana była przez pracowników nieistniejącej DZCh "Organik"

 

 

 

 

W dniu 10 listopada w cukrowniach na terenie całego kraju, także w Pastuchowie i Pszennie, odbył się strajk „demonstracyjny” - nie przerywając pracy wywieszono flagi i włączono syreny alarmowe. Bardziej zdecydowany charakter miały akcje protestacyjne w służbie zdrowia, np. 9 listopada w Szpitalu Miejskim w Żarowie nie przyjmowano chorych.

Ostatnie tygodnie 1980 r. upłynęły w miarę spokojnie, toczył się jedynie spór o rejestracje związków zawodowych rolników. Jednak już w początkach stycznia 1981 r. doszło do kolejnego zaostrzenia sytuacji w kraju. Głównymi powodami były stale pogarszające się warunki bytowe (fatalne zaopatrzenie w artykuły konsumpcyjne) oraz sprawa ustawowego wymiaru pracy. „Solidarność” domagała się 40-godzinnego tygodnia pracy oraz wszystkich wolnych sobót bez zmniejszania zarobków i skracania urlopów. Rząd upierał się przy 42,5 godzinnym tygodniu pracy i w związku z tym podjął decyzję, że soboty 10 i 24 stycznia 1981 r. będą normalnymi dniami pracy. „Solidarność” wezwała do nie stawienia się w obie soboty w zakładach pracy. Część pracowników żarowskich zakładów dostosowała się do wezwania władz związkowych, przy czym absencja była znacznie wyższa 24 stycznia 1981 r. Przed tą sobotą w DZCh powstał projekt, by wymusić całkowite wstrzymanie produkcji przez unieruchomienie zakładowej elektrociepłowni. Sprzeciwili się temu członkowie Komitetu Zakładowego (KZ) NSZZ. Po 24 stycznia ten sam KZ zażądał od dyrektora zakładu wykazu osób, które pracowały w sobotę. W ŻZMO KZ NSZZ doszedł do porozumienia z dyrekcją i radą zakładową: sobotę 24 stycznia uznano za dzień wolny od pracy, a sprawę rozliczenia pracowników za nieobecność 10 stycznia odłożono do dalszych negocjacji. W bojkocie soboty 24 stycznia uczestniczyli też pracownicy służby zdrowia - w żarowskim ośrodku do pracy stawił się tylko kierownik. Przeciągający się konflikt w sprawie wolnych sobót doprowadził do przerwania na 2 godziny pracy w zakładach województwa wałbrzyskiego także 28 stycznia. Inne wysunięte wtedy postulaty to: zarejestrowanie Solidarności Wiejskiej, przedłużenie płatnych urlopów macierzyńskich, uwolnienie więzionych za przekonania polityczne, zapewnienie dostępu „Solidarności” do mediów, podwyższenie zasiłków pracowniczych do poziomu obowiązującego w Milicji Obywatelskiej (MO) i Służby Bezpieczęństwa (SB). Ponownie 6 lutego 1981 r. Międzyzakładowa Komisja Związkowa (MKZ) regionu wałbrzyskiego ogłosiła gotowość strajkową, ale ostatecznie zaplanowany na 10 lutego strajk ostrzegawczy odwołano. Na przełomie stycznia i lutego 1981 r. uwaga mieszkańców regionu skupiała się na głodówce rolników w kościele św. Józefa w Świdnicy. Był to protest przeciwko nieuznawaniu przez władzę Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych (konflikt trwał od jesieni 1980 r.). Zorganizowany przez Stanisława Helskiego i Adama Konopackiego, rozpoczął się 27 stycznia 1981 r., a zakończył 10 lutego 1981 r. we wrocławskim Szpitalu Kolejowym, do którego 6 lutego1981 r. przewieziono ostatnich uczestników głodówki. MKZ wałbrzyski zachował dystans wobec protestu, a głównym powodem była osoba Stanisława Helskiego. Po półtoramiesięcznym okresie względnego spokoju sytuację w kraju zaogniły wydarzenia w Urzędzie Wojewódzkim w Bydgoszczy (19 marca milicja pobiła na sali obrad Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) działaczy miejscowej „Solidarności”). Krajowa Komisja Porozumiewawcza (KKP) NSZZ „Solidarność” ogłosiła 20 marca gotowość strajkową, a 23 marca wszystkie MKZ przekształciły się w komitety strajkowe. W nocy z 23 na 24 marca 1981 r. KKP podjęła decyzję o przeprowadzeniu 27 marca strajku ostrzegawczego, a gdyby nie przyniósł pożądanych rezultatów, to 31 marca miał się rozpocząć strajk powszechny. Domagano się nie tylko wyjaśnienia wydarzeń bydgoskich i ukarania winnych, ale też wysunięto nie załatwione postulaty z poprzednich protestów. W kraju przygotowywano się na najgorsze (w tym czasie trwały w Polsce ćwiczenia wojsk Układu Warszawskiego „Sojuz 81”). Ludność pośpiesznie gromadziła zapasy. Nerwowo zachowywali się też przedstawiciele władz - wojewodowie jeleniogórski i wałbrzyski wydali 25 marca zakaz sprzedaży alkoholu. W dniu 27 marca odbył się wzorcowo zorganizowany czterogodzinny strajk ostrzegawczy, który miał masowy charakter. W DZCh wzięli w nim udział członkowie związków branżowych, a także pracownicy administracyjni. Wywołało to zdziwienie wałbrzyskiego Komitetu Wojewódzkiego (KW) Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), gdyż wśród tych ostatnich duży odsetek stanowił aktyw partyjny. W ŻZMO na wydziale mechanicznym przerwę strajkową wykorzystano na przeprowadzenie prac porządkowych. Do strajku powszechnego nie doszło, gdyż w ostatniej chwili wieczorem 30 marca udało się podpisać kompromisowe porozumienie „Solidarności” z rządem. W marcu 1981 r. w związku z napiętą sytuacją w kraju powołano w Żarowie Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS) w celu przygotowania zakładów i instytucji do zapowiadanego strajku generalnego. Po uspokojeniu sytuacji lokalni działacze postanowili utrzymać jedność ruchu związkowego na terenie miasta i gminy. W dniu 13 kwietnia 1981 r. odbyło się w Żarowie spotkanie, na którym utworzono Miejsko-Gminną Komisję Porozumiewawczą (M-GKP) NSZZ „Solidarność”. W jej skład wchodzili przedstawiciele komisji zakładowych 9 przedsiębiorstw i instytucji żarowskich. Podstawowym celem postawionym przed M-GKP było reprezentowanie interesów związkowców żarowskich, a także mieszkańców miasta i gminy wobec lokalnych władz. Dlatego też komisja domagała się prawa udziału w sesjach rady narodowej oraz posiedzeniach Urzędu Miasta i Gminy, licząc na skłonienie władzy do współpracy zgodnie z głośnym w 1981 r. postulatem „Nic o nas bez nas”.

Teczka dokumentacyjna działalności M-GKP w Żarowie zawiera sporo informacji o działalności patriotyczno-religijnej związku. W dniu 3 maja z okazji 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja. Koncelebrowana msza św. została odprawiona przy ołtarzupolowym na Osiedlu Piastów. Więcej w Cyfrowym Archiwum Ziemi Żarowskiej (TUTAJ). 

Uroczysta msza polowa koncelebrowana, z okazji 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja w Żarowie, która odbyła się 3 maja 1981 roku na nieistniejącym dziś żarowskim boisku na Osiedlu Piastów. Koncelebrze przewodniczył ks. Marian Cembrowski, oraz ks. Stanisław Wróbel (poniżej pierwszy z lewej), ks. Jan Walów i inni

zestaw46 (3)

 

 

 

Uroczysta msza polowa koncelebrowana, z okazji 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja w Żarowie, która odbyła się 3 maja 1981 roku na nieistniejącym dziś żarowskim boisku na Osiedlu Piastów. Koncelebrze przewodniczył ks. Marian Cembrowski, oraz ks. Stanisław Wróbel (poniżej pierwszy z lewej), ks. Jan Walów i inni - prosimy o identyfikację... Okolicznościowe przemówienie wygłosił Stefan Mazur (prawdopodobnie na poniższym zdjęciu)

zestaw46 (4)

 

 

 

Uroczysta msza polowa koncelebrowana, z okazji 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja w Żarowie, która odbyła się 3 maja 1981 roku na nieistniejącym dziś żarowskim boisku na Osiedlu Piastów. Koncelebrze przewodniczył ks. Marian Cembrowski na zdjęciu poniżej. Jesli posiadacie Państwo w domowych albumach zdjęcia z tej uroczystości, prosimy o udostępnienie ich Cyfrowemu Archiwum Lokalnemu Ziemi Żarowskiej...

zestaw46 (5)

 

 

 

Uroczysta msza polowa koncelebrowana, z okazji 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja w Żarowie, która odbyła się 3 maja 1981 roku na nieistniejącym dziś żarowskim boisku na Osiedlu Piastów. Ministranci żarowscy, przedstawiciele OSP, żarowskich szkół, zakładów pracy z gminy Żarów ze sztandarami i flagami narodowymi  

zestaw46 (7)

 

 

 

Uroczysta msza polowa koncelebrowana, z okazji 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja w Żarowie, która odbyła się 3 maja 1981 roku na nieistniejącym dziś żarowskim boisku na Osiedlu Piastów. Mieszkańcy Żarowa i zapewne z całej gminy, uczestniczący w tym wyjątkowym wydarzeniu. W tle budynki osiedlowe przy Mieszka 8 i Łokietka 12, oraz nierozbudowana jeszcze żarowska kotłownia. Oczywiście nie istniało jeszcze przedszkole... 

zestaw46 (9)

 

 

 

Uroczysta msza polowa koncelebrowana, z okazji 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja w Żarowie, która odbyła się 3 maja 1981 roku na nieistniejącym dziś żarowskim boisku na Osiedlu Piastów. Mieszkańcy Żarowa i zapewne z całej gminy, uczestniczący w tym wyjątkowym wydarzeniu. W tle budynki osiedlowe przy Mieszka 8 i 4, oraz Chrobrego 7 (mały fragmencik) i 9... 

zestaw46 (1)

 

 

 

Uroczysta msza polowa koncelebrowana, z okazji 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja w Żarowie, która odbyła się 3 maja 1981 roku na nieistniejącym dziś żarowskim boisku na Osiedlu Piastów. Mieszkańcy Żarowa i zapewne z całej gminy, uczestniczący w tym wyjątkowym wydarzeniu. W tle budynki osiedlowe przy Mieszka 4, oraz Chrobrego 7 (mały fragmencik) i 9...  

zestaw46 (1)

 

 

 

Uroczysta msza polowa koncelebrowana, z okazji 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja w Żarowie, która odbyła się 3 maja 1981 roku na nieistniejącym dziś żarowskim boisku na Osiedlu Piastów. Mieszkańcy Żarowa i zapewne z całej gminy, w tym strażacy i kominiarze (?), uczestniczący w tym wyjątkowym wydarzeniu. W tle budynki osiedlowe przy Mieszka 8 i 4, oraz Chrobrego 9...  

zestaw46 (1)

Działania żarowskiego M-GKP skupiły się na sprawach bytowych mieszkańców miasta. Na kolejnych posiedzeniach wiele uwagi poświęcano sprawie poprawy zaopatrzenia w żywność i inne towary konsumpcyjne pierwszej potrzeby. Debatowano o potrzebie poprawy jakości mleka produkowanego w miejscowej Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej (OSM), a także zwiększenia dostaw wyrobów mleczarskich do placówek handlowych. Rozpatrywano realność propozycji bezpośredniego zaopatrywania miasta przez gminnych rolników, z pominięciem państwowych instytucji dystrybucji produktów rolnych. Od końca czerwca trwały zabiegi o nowe pomieszczenia dla żarowskiego żłobka. M-GKP postulowała, aby na ten cel przeznaczyć budynek przy ul. Zamkowej 2, a była to siedziba Komitetu Miejskiego (KM) PZPR. Po kilkumiesięcznych sporach miejscowe władze w końcu poparły starania M-GKP. Na sesji 26 listopada 1981 r. Rada Narodowa Miasta i Gminy (RNMiG) podjęła w tej sprawie stosowną uchwałę. Inną inicjatywą pilotowaną przez M-GKP była budowa w Żarowie Pomnika Pamięci Narodowej w hołdzie ofiarom represji władz komunistycznych. Na miejscu przewidzianym na pomnik zamontowano drewniany krzyż i tablicę, którą uroczyście odsłonięto 27 września 1981 r.

 

 

 

Tablica z żarowskiego Pomnika Pamięci Narodowej (więcej o pomniku przeczytasz TUTAJ)

 

 

 

 

Widniał na niej napis: „Dla uczczenia 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja oraz pamięci Ofiar Czerwca 56, Marca 68, Grudnia 70, Czerwca 76”. Powstanie w Żarowie M-GKP zbiegło się z nastaniem w kraju okresu względnego spokoju. W dniu 17 kwietnia 1981 r. zawarto porozumienie rząd-rolnicy, a 12 maja nastąpiła rejestracja NSZZ Rolników Indywidualnych (RI) „Solidarność”. W maju i czerwcu odbyły się w województwie wałbrzyskim walne zjazdy delegatów NSZZ „Solidarność”, które wybrały delegatów na zjazd regionu Dolny Śląsk (29-30 czerwca we Wrocławiu) i krajowy (15-22 września w Gdańsku). W tym czasie dochodziło do drobnych incydentów antyradzieckich w Świdnicy, zdarzały się też wystąpienia antymilicyjne. W lipcu 1981 r. lawinowo pogarszająca się sytuacja rynkowa doprowadziła do radykalizacji nastrojów społecznych. Sytuację zaogniła decyzja władz o obniżeniu przydziałów kartkowych (23 lipca). Rozpoczęły się marsze i strajki „głodowe”. Powodem wystąpień stawało się dyskryminowanie przedsiębiorstw przy pozahandlowej dystrybucji towarów. Na przełomie lipca i sierpnia DZCh otrzymał do rozdziału między pracowników środki czystości. Pracownicy ŻZMO poczuli się pokrzywdzeni i gwałtownie zaprotestowali. KZ NSZZ „Solidarność” tych zakładów zapowiedział na 10 sierpnia manifestację uliczną. Jednak po rozmowach z lokalnymi władzami zrezygnowano z niej. Inna rzecz, że także pracownicy ŻZMO otrzymali latem przydział deficytowego towaru, a były to papierosy. Koniec lata i jesień 1981 r. to okres nasilenia się akcji protestacyjnych i strajków. Sierpień zdominowały protesty „głodowe” i walka o zapewnienie „Solidarności” dostępu do mediów. Kulminacją tej ostatniej był strajk prasowy 10-20 sierpnia. Ponownie mieszkańcy Dolnego Śląska zostali pozbawieni dostępu do prasy w drugiej dekadzie listopada, gdy strajkowali pracownicy kolportażu. W październiku przez kraj przetoczyły się akcje protestacyjne przeciw fatalnemu zaopatrzeniu w towary konsumpcyjne, 28 października odbył się w całym kraju jednogodzinny strajk ostrzegawczy. Od sierpnia trwały protesty rolników. Powodami były brak realizacji większości postanowień ustrzycko-rzeszowskich (z 9 lutego) oraz spór o Fundusz Rozwoju Rolnictwa. NSZZ RI „Solidarność” domagała się oddania go do dyspozycji rolników indywidualnych, czemu sprzeciwiali się dotychczasowi beneficjanci - kółka rolnicze. Początkowo akcja protestacyjna polegała na nie uiszczaniu trzeciej raty podatku gruntowego. Później zaczęto podejmować działania innego typu. W województwie wałbrzyskich zapoczątkowane zostały w Żarowie, gdzie 12 listopada spotkali się przedstawiciele kół założycielskich NSZZ RI „Solidarność” z terenu gminy. Wysuwając postulaty ogólnopolskie i lokalne postanowili rozpocząć 17 listopada okupację Urzędu Miasta i Gminy w Żarowie. Nie doszło jednak do tego, gdyż budynek urzędu został obsadzony przez wojsko i cywilnych funkcjonariuszy MO - tak przynajmniej przedstawiono okoliczności zaniechania akcji protestacyjnej w Żarowie w solidarnościowym „Z dnia na dzień” z 27 lstopada 1981 r. Gminny Komitet Protestacyjny, któremu przewodniczył rolnik z Wierzbnej Bolesław Rzeszowski, udał się do Świdnicy. Tam rolnicy żarowscy połączyli się z przedstawicielami innych gmin województwa wałbrzyskiego i przystąpili do okupacji sali konferencyjnej Wojewódzkiego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych. Powołany został Komitet Protestacyjny, początkowo Międzygminny, a od 19 listopada wojewódzki. Funkcję zastępcy przewodniczącego pełnił w nim Bolesław Rzeszowski. Jesienią 1981 r. narastało w społeczeństwie zmęczenie i zniechęcenie akcjami strajkowymi, którym przypisywano charakter polityczny. Do tego dochodziły lęk przed zbliżającą się zimą w sytuacji, gdy nie poprawiało się zaopatrzenie w żywność i inne towary pierwszej potrzeby. Dlatego też społeczeństwo zaakceptowało utworzenie i rozesłanie po kraju kilkuset wojskowych grup operacyjnych. Upatrywano w nich szansy na uporządkowanie bałaganu i ukrócenie samowoli lokalnej administracji. Jedna z takich grup skontrolowała pod koniec listopada gminę Żarów. W końcu władze partyjno-polityczne uznały, że nadszedł dogodny moment do uderzenia i w dniu 13 XII 1981 r. wprowadziły stan wojenny.

 

 

 

Obwieszczenie o wprowadzeniu stanu wojennego (źródło : pl.wikipedia.org hasło : Stan wojenny w Polsce (1981–1983)) Aby powiększyć kliknij obraz prawym przyciskiem myszy i wskaż "otwórz grafikę w nowym oknie"

Stan wojenny obwieszczenie

 

 

 

 

Zawieszono działalność organizacji politycznych, zawodowych i społecznych, internowano działaczy związkowych i politycznych, ograniczono swobody obywatelskie, wprowadzono godzinę milicyjną. Przepisy stanu wojennego zakazywały strajków i manifestacji. Mimo to w grudniu 1981 r. doszło do szeregu akcji protestacyjnych w całym kraju, m.in. w kilku przedsiębiorstwach świdnickich i Jaroszowskich Zakładach Materiałów Ogniotrwałych (JZMO). Także w DZCh podjęto przygotowania do strajku, ale zakończyły się rozpadem KZ NSZZ „Solidarność”. Miejscowi działacze związkowi nie znaleźli się na listach osób do internowania. Los ten spotkał jednak mieszkańca Żarowa, „etatowego pracownika i działacza MKZ w Świdnicy” Marka Szelążka. W nocy 13 XII „duża grupa funkcjonariuszy SB, MO i Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO)” szturmowała w Żarowie mieszkanie jego teściów, w którym nocował. Próba wyłamania drzwi i wdarcia się siłą do mieszkania nie przyniosła rezultatu, a Marek Szelążek oddał się „w ręce oczekujących przed budynkiem milicjantów o godz. 6 rano”. Po kilkudniowym pobycie w więzieniu w Świdnicy, został przewieziony do „miejsca internowania” - więzienia w Kamiennej Górze, gdzie przetrzymywany był do Wielkanocy 1982 r. (2) W pierwszych miesiącach po wprowadzeniu stanu wojennego władzę w Polsce przejęły jawna Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON) i niejawny Komitet Obrony Kraju (KOK). Ich przedstawicielami w terenie byli komisarze wojskowi urzędów i fabryk. Mimo braku przygotowania merytorycznego przez 2-3 miesiące mieszali się w zarządzanie, odsuwając na drugi plan struktury partyjne, a niekiedy też i administrację państwową. Próbując znaleźć się w nowej sytuacji żarowski aparat PZPR już pod koniec stycznia 1982 r. zwołał pierwsze zebranie członków partii. Odbyło się 3 lutego w świetlicy DZCh, uczestniczyli w nim radni PZPR, kierownictwo polityczno-administracyjne gminy i komisarz wojskowy, a poświęcone było określeniu zadań członków partii w stanie wojennym (3). Wiosną 1982 r. władze stanu wojennego, starając się stworzyć wrażenie społecznej akceptacji dla swoich działań, zainicjowały tworzenie Obywatelskich Komitetów Odrodzenia Narodowego (OKON). W Żarowie spotkanie organizacyjne miejsko-gminnego OKON odbyło się 20 lipca 1982 r. w klubie ŻZMO. Uczestniczyło w nim ok.50 osób, na przewodniczącego wybrano dyrektora PGKiM Jana Krupę. Jesienią 1982 r. władze pozorując podjęcie dialogu społecznego powołały organizację o szerszej formule - Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego (PRON). W lutym 1983 r. miejsko-gminny OKON w Żarowie przekształcił się w Radę Miejsko-Gminną PRON, której pierwszym przewodniczącym został Marian Piotrowski. W dniu 29 kwietnia 1984 r. nowym przewodniczącym został Jan Krupa. Ponownie wybrany na to stanowisko 14 marca 1985 r., złożył jesienią 1986 r. rezygnację i zastąpił go Jurand Bocian. Na terenie gminy Żarów PRON dzielił się na 9 ogniw podstawowych. Działalności RM-G PRON: uczestnictwo w konsultacjach nad ordynacjami wyborczymi do rad narodowych (1983/84) i sejmu (1984), kampania wyborcza do sejmu i rad narodowych w 1984 r. (współudział w opracowaniu programu wyborczego i listy kandydatów do rad narodowych); powołanie Miejsko-Gminnego Komitetu Narodowego Czynu Pomocy Szkole w 1985 r. (4) Zimą 1982 r. aktywną działalność wznowili niektórzy członkowie żarowskiej „Solidarności”. Jak wynika z ich wspomnień, działalność „podziemna” nie była ujęta w ściśle określone ramy organizacyjne. Opierała się na osobach wyrażających chęć działania i budzących zaufanie. Najsilniejsza grupa skupiona była przy Czesławie Świderskim. Współpracowali z nim w różnych okresach (w kolejności alfabetycznej): Edward Bieńko, Józef Cholewa, Stefania Kamińska, Stanisław Kiełbowski, Piotr Kosiński, Longin Kosiński, Krzysztof Lucina, Józef Naratowski, Dorota Podemska, Marek Pypeć, Wojciech Semik. W latach 1982-1988 prowadzili działalność poligraficzną, rozpowszechniali ulotki i prasę podziemną, organizowali akcje demonstrujące trwanie „Solidarności”, zbierali składki na rzecz związku (głównie wśród pracowników DZCh). Akcję rozpoczęli na początku 1982 r. od rozpowszechniania po zakładach chemicznych pozyskiwanych w przypadkowy sposób ulotek. Wiosną 1982 r. ruszyła produkcja stempli gumowych z antykomunistycznymi hasłami (Czesław Świderski i były przewodniczący KZ NSZZ „Solidarność” w JZMO Ryszard Rossa). Wykorzystywano produkowany w DZCh przyspieszacz, co wskazywało na miejsce powstawania stempli. Dlatego też po kilku miesiącach zaniechano ich produkcji w obawie przed wykryciem przez Służbę Bezpieczeństwa.

 

 

 

Gumowy stempel i odcisk z napisem "CODZIENNIE W GODZ 19:30 do 20:10 WYCHODZIMY NA SPACER", zbiory Żarowskiej Izby Historycznej, fot. B.Mucha, więcej na temat stempli i ulotek w artykule : Żarowskiej Izby Historycznej Gumowe stemple z DZCH i "podziemne ulotki" Żarowskiej "Solidarności"

20180122 150617

 

 

 

 

Następnie próbowano sporządzać ulotki innymi metodami, co początkowo nie bardzo się udawało, gdyż zajmujące się tym osoby nie miały żadnego doświadczenia w zakresie małej poligrafii. Sytuacja zmieniła się po nawiązaniu współpracy z ogniwami regionalnymi „Solidarności” we Wrocławiu. Od tej pory matryce sporządzane były we Wrocławiu, a gazetki i ulotki drukowano na terenie gminy - m.in. przez kilka miesięcy w Mikoszowej, a później w mieszkaniu Józefa Cholewy. Część powielonych materiałów rozprowadzano na miejscu, resztę przekazywano do okolicznych ośrodków, a nawet do Wrocławia. Pod koniec 1982 r. powstał projekt wydawania własnej gazetki dla Żarowa, Świdnicy i pobliskich miejscowości. Szybko zrealizowany - już po kilku tygodniach ukazał się pierwszy numer „Naszego Głosu” opatrzony datą 7 II 1983 r. Podtytuł brzmiał: „Niezależne pismo członków NSZZ Solidarność Regionu Dolny Śląsk”, a każdy numer gazetki opatrzony był wierszowanym mottem:

„Dziś w podziemiu jesteś skryta

Jak wrzucone w ziemie ziarno

Lecz nadzieją Cię powitam

Bo Twe imię Solidarność”.

 

 

 

Strona tytułowa pisma "Nasz Głos", nr 1 z 7 lutego 1983 r. (źródło :  www.mojemiasto.swidnica.pl, całość możesz przeczytać w pdf TUTAJ)

nasz glos

 

 

Maszynopisy i matryce sporządzano w Żarowie, teksty artykułów powstawały na miejscu, albo były przepisywane z „podziemnych” publikacji. W „wydawanie” gazetki szczególnie zaangażowani byli Józef Cholewa i Józef Naratowski, a kilkadziesiąt-kilkaset powielonych egzemplarzy rozprowadzali także inni działacze „Solidarności” w Żarowie. Po wydaniu 3 numerów, przeniesiono wydawanie „Naszego Głosu” do Strzegomia (5). Do chwili zaniechania w 1984 r. (?) wydawania gazetki ukazało się przynajmniej 17 numerów. Od stycznia 1983 r. powielano w Żarowie z otrzymanych z Wrocławia matryc regionalne „Z dnia na dzień”. „Wydawane” przynajmniej do końca 1985 r., niekiedy w blisko tysiącu egzemplarzy. Okazjonalnie powielano także pojedyncze numery innych gazetek, np. w 1985 r. „Solidarność Walczącą” i „Solidarność Chemików”. Duży udział w pracy poligraficznej miały ulotki - największy nakład miała broszura wykonana w 1984 r. dla potrzeb regionu wrocławskiego przed wyborami do rad narodowych (17 maja) „Iść czy nie iść” - kilka tysięcy egzemplarzy (6). Podobnie jak gazetki, także ulotki rozprowadzano nie tylko w Żarowie, ale i w okolicznych miejscowościach. Materiały poligraficzne pozyskiwano z różnych źródeł - m.in. od sióstr zakonnych ze Strzegomia. Zasoby farby powiększano we własnym zakresie mieszając ją z olejem i pastą BHP. Działalność poligraficzną zawieszono w początkach 1986 r. Okazjonalnie podejmowano się produkcji innego typu materiałów propagandowych - np. w 1984 r. pater gipsowych z wizerunkiem Lecha Wałęsy. Działacze żarowscy zajmowali się też rozprowadzaniem materiałów propagandowych dostarczanych z Wrocławia (książki, prasa podziemna, ulotki, kartki, znaczki itp.). Najbardziej spektakularnymi akcjami demonstracyjnymi przeprowadzonymi przez działaczy żarowskiej „Solidarności” było zawieszenie flag w barwach narodowych z napisem „Solidarność” na 84-metrowym kominie DZCh i na kolejowej trakcji wysokiego napięcia w granicach Żarowa. Na kominie flaga zawisła nad ranem 31 sierpnia 1982 r. i została ściągnięta dopiero w godzinach południowych. Natomiast pierwszą, nieudaną próbę zawieszenia flag na kolejowej trakcji elektrycznej pod Żarowem i Cierniami podjęto we wrześniu 1982 r. (7) Po kilku tygodniach powtórzono próbę, tym razem już tylko pod Żarowem. Zakończyła się sukcesem - aby zdjąć flagę musiano zatrzymać na kilka godzin ruch pociągów na trasie Wrocław-Jaworzyna Śl.

 

 

 

 

Flaga górna to flaga która miała zawisnać na kominie. Dolna na linii wysokiego napięcia (źródło : Tomasz Serwatka "NSZZ Solidarność Ziemi Żarowskiej 1980-1984. Ludzie – struktury– działalność",

IMG 20200830 0001

 

 

 

 

Wiosną 1983 r. działacze solidarnościowi dwukrotnie zawieszali niewielkie flagi w barwach narodowych z napisem „Solidarność” na ulicach Żarowa. Później nie kontynuowano już akcji „flagowania” miasta, ograniczając się do malowania napisów i symboli na ścianach budynków, płotach i drogach (8). Pierwszym aresztowanym działaczem związanym z grupą żarowską był Piotr Kosiński. Zatrzymany 9 września 1982 r. w miejscu pracy we wrocławskim „Archimedesie”, po trzymiesięcznym pobycie w areszcie został uniewinniony decyzją sądu wojskowego. Rozprawa odbyła się 9 grudnia 1982 r., czyli w momencie, gdy władze przygotowując się do zawieszenia stanu wojennego złagodziły czasowo kurs polityki wobec opozycji. Stan wojenny zawieszono 31 grudnia 1982 r., ale dwa tygodnie wcześniej Sejm uchwalił ustawę o szczególnej regulacji prawnej. Na jej mocy utrzymano zakaz działalności większości organizacji społecznych, ograniczono uprawnienia samorządów, zachowano surowe kary za strajki i nielegalną działalność. W następnych miesiącach zapowiedziom normalizacji życia w kraju towarzyszyły akcje represyjne. Dotkliwie przekonali się o tym wiosną 1983 r. żarowscy działacze opozycyjni. W dniu 13 kwietnia SB zatrzymało w Żarowie 20 osób podejrzanych o prowadzenie „nielegalnej” działalności. Byli wśród nich Czesław Świderski, Józef Naratowski, Eugeniusz Chrabkowski, Stanisław Kiełboski, Henryk Kiełbowski, Józef Stachowicz, Marian Szkutniewski. Po wstępnym przesłuchaniu wypuszczono 10 osób. Los pozostałych w następujący sposób opisano w wydanym pod datą 14 maja 1983 r. szóstym numerze „Naszego Głosu”.

 

 

 

„Ci „wspaniali” chłopcy gen. Kiszczaka [tj. funkcjonariusze SB] pokazują na co ich stać i co potrafią. W sposób bestialski i brutalny obchodzą się z zatrzymanymi ludźmi. Stosują wyrafinowane metody, zbliżone do gestapowskich. Po paru dniach ci niewinni ludzie, zbici i zmaltretowani, zostają wypuszczeni na wolność”. Jak wynika z powstałego 6 lat później

opisu tych wydarzeń, jeden z zatrzymanych został przewieziony do Wałbrzycha, „gdzie rozebranego do naga ciężko pobito i zmuszono do jedzenia ulotek Solidarności, wcześniej wybrudzonych w muszli ustępowej” (9).

 

 

 

Uchwałą Rady Państwa 22 lipca 1983 r. został zniesiony stan wojenny. Wcześniej sejm zmienił konstytucję i uchwalił ustawę rozszerzającą kompetencje ministra spraw wewnętrznych. Na dodatek część restrykcyjnych przepisów prawnych stanów wojennego wpisano do Kodeksu Karnego. Wiosną 1984 r. doszło do wznowienia akcji represyjnych wobec działaczy opozycyjnych, co związane było z przygotowywanymi przez wiele miesięcy wyborami do rad narodowych (odbyły się 17 czerwca). Dla władz miały one znaczenie propagandowe - zademonstrować wzrastający poziom akceptacji społecznej dla prowadzonej polityki wewnętrznej. W dniu 10 kwietnia 1984 r. funkcjonariusze SB po raz kolejny zjawili się w Żarowie, przeprowadzili rewizje w domach osób podejrzanych o prowadzenie nielegalnej działalności i na 2 dni zamknęła pięciu z nich. Rewizje w domach powtarzały się jeszcze wielokrotnie, szczególnie często u Józefa Naratowskiego, Czesława Świderskiego i Marka Pypcia. Ponadto „mieszkańców Żarowa wzywano (...) na przesłuchania do Wałbrzycha i Świdnicy” (10). W 1985 r. nasilenie akcji propagandowej przypadło na tygodnie poprzedzające wybory do Sejmu (13 października). W Żarowie rozpowszechniano nakłaniające do bojkotu wyborów ulotki.

W 1986 r. działalność opozycyjna straciła na rozmachu. Większych emocji nie wywołały zgłoszone w lutym przez dyrekcje ŻZMO i DZCh deklaracje czynów produkcyjnych. W październiku „Gazeta Robotnicza” przedstawiła zrealizowane częściowo w ramach czynów społecznych rozbudowę świetlicy w Krukowie i położenie kilometra chodnika w Wierzbnej jako prace wykonane dla uczczenia X Zjazdu PZPR (odbył się w dniach 29 czerwca do 3 lipca) (11). W połowie 1986 r. władze złagodziły politykę wobec opozycji. Na mocy amnestii z lipca i września uwolniono niemal wszystkich więźniów politycznych, a 29 września 1986 r. zainicjowała działalność jawną Tymczasowa Rada NSZZ „Solidarność”. W połowie 1987 r. władze partyjno-polityczne zaniepokojone złym stanem grzęznącej w marazmie gospodarki kraju, rozwojem nieoficjalnego życia politycznego oraz narastającą apatią w społeczeństwie, zapowiedziały rozpoczęcie „drugiego etapu reformy gospodarczej”. Chcąc uzyskać społeczne przyzwolenie dla ograniczonych reform gospodarczo-politycznych i zademonstrować rzekomą otwartość przeprowadziły 29 listopada 1987 r. referendum. Dwa rozwlekłe pytania były sformułowane w taki sposób, że nie stwarzały sensownej alternatywy dla odpowiedzi twierdzącej.

 

 

 

 

1 Czy jesteś za pełną realizacją przedstawionego Sejmowi programu radykalnego uzdrowienia gospodarki, zmierzającego do wyraźnego poprawienia warunków życia, wiedząc, że wymaga to przejścia przez trudny dwu-trzyletni okres szybkich zmian?

 

 

 

2 Czy opowiadasz się za polskim modelem głębokiej demokratyzacji życia politycznego, której celem jest umocnienie samorządności, rozszerzenie praw obywateli i zwiększenie ich uczestnictwa w rządzeniu krajem?

 

 

 

 

Opozycja wezwała w związku z tym do bojkotu referendum. W gminie Żarów wzięło w nim udział 5701 na 8761 uprawnionych do głosowania (frekwencja 65,7%). Odpowiedzi „Tak” udzieliło na pierwsze pytanie 63,5%, na drugie 65% głosujących, a 5 głosów uznano za nieważnych (12). Przegrana władz w referendum (w skali całego kraju pozytywnych odpowiedzi udzieliło tylko 44 i 46% uprawnionych do głosowania, gdy zgodnie z ustawą konieczne było ponad 50% poparcie) ośmieliła opozycję. Na przełomie 1987/88 ożywiła się działalność organizacji politycznych oraz związkowych. Głośni działacze opozycyjni podjęli pracę „w terenie”. W 1988 r. w sali katechetycznej sióstr zakonnych w Strzegomiu z lokalnymi, w tym z żarowskimi działaczami „Solidarności” spotkali się Władysław Frasyniuk i Włodzimierz Mękalski. Ważnymi etapami przełomu były dwie fale strajków z kwietnia-maja i sierpnia 1988 r. Władze rządowo- partyjne zaczęły ustępować. Doprowadziło to do rozmów „okrągłego stołu”, zakończonych podpisaniem 5 kwietnia 1989 r. kompromisowego porozumienia w Magdalence. Już od końca 1988 r. zaczęły powstawać w całym kraju Komitety Organizacyjne NSZZ „Solidarność”, a po powołaniu 18 XII Komitetu Obywatelskim przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie, także terenowe Komitety Obywatelskie (KO). W Świdnicy pierwsze Komitety Organizacyjne powstały jesienią, a w JZMO w grudniu 1988 r. Na początku 1989 r. działacze żarowscy na spotkaniu z Tomaszem Wójcikiem omówili kwestię reaktywowania legalnych struktur „Solidarności” w mieście. Na przełomie zimy i wiosny 1989 r. powstał w Żarowie Komitet Obywatelski. Aktywnie działali w nim: Bernard Semik, Leszek Buchowski, J.Chodyniecki, Józef Cholewa, J.Kaspura, W.Łuczak, E.NieradkaHelena Słowik, E.Sypniewska, M.Windyka, Marek Zywer. W dniu 21 marca 1989 r. zawiązał się w PGKiM pierwszy zakładowy komitet organizacyjny związku. Następny w DZCh 30 marca, a w ŻZMO 19 kwietnia. Dwa dni wcześniej, 17 kwietnia oficjalnie wznowiła działalność „Solidarność” w PGKiM - wybrano Komisję Zakładową (KZ). Wezwała ona Komitety Organizacyjne w innych zakładach, aby jak najszybciej wybrały KZ, gdyż „przez ponad 7 lat naszej nieobecności w zakładach narosło wiele problemów, do których rozwiązania należy przystąpić od zaraz” (13). Jednak dopiero po 3 tygodniach udało się powołać KZ w DZCh (10 maja), a w ŻZMO po dwóch miesiącach (14 czerwca). Następnie przystąpiono do tworzenia wspólnej dla miasta i okolic komisji. Do końca lata 1989 r. powstała Międzyzakładowa Komisja Koordynacyjna (MKK) NSZZ „Solidarność” Ziemi Żarowskiej, na której czele stanął przewodniczący KZ DZCh Andrzej Bielec. W tym samym czasie powstały wiejskie koła NSZZ RI „Solidarność” - 24 sierpnia 1989 r. odbyło się w Żarowie zebranie wyborcze do władz gminnych rolniczej „Solidarności”, przewodniczącym związku został Bolesław Rzeszowski. Bardzo szybko reaktywowała się prasa opozycyjna. Już w III 1988 r. zaczęła się ukazywać gazetka „Liczą się czyny. Pismo Młodzieży Walczącej” redagowana przez Józefa CholewęKrzysztofa Lucinę. We wrześniu 1989 r. wydawcy gazetki otrzymali finansową i rzeczową pomoc od „Solidarności Walczącej”, co doprowadziło do zmiany podtytułu na „pismo Solidarności Walczącej”. Na przełomie 1989/1990 r. gazetka zaczęła się ukazywać w Strzelinie, a nie w Żarowie. Od końca 1989 r. Krzysztof Lucina współredagował „Echo terenu”, pismo „terenowych struktur NSZZ „Solidarność” podwrocławskich miast i miasteczek Brzeg Dolny, Milicz, Strzelin, Wołów, Żarów”. W lipcu 1989 r. rozpoczęto wydawanie „Solidarności Ziemi Żarowskiej” - od strony technicznej zajmowały się tym osoby związane z „Liczą się czyny”. Ponadto w Żarowie „drukowano” pierwsze „Biuletyny Świdnickie” i „Węgiełki Wałbrzyskie”. Chrztem dla powstających wiosną 1989 r. niezależnych organizacji zawodowych oraz społeczno-politycznych były wybory do senatu i sejmu. Poprzedzone zostały kilkutygodniową kampanią przedwyborczą (V-V I 1989 r.). W jej trakcie odwiedzili Żarów w towarzystwie aktora Kazimierza Kaczora kandydaci „Solidarności” do senatu i sejmu: Mieczysław Tarnowski, Włodzimierz Bojarski, Marian Kowal i Jan Lityński.

 

 

 

 

Fot.96 z Kronika Parafii p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Żarowie 1945-1989, którą opublikowało Cyfrowe Archiwum Ziemi Żarowskiej prowadzone przez Stowarzyszenie Labiryntarium.pl (TUTAJ) W dniu 21 maja 1989 r odbył się przy kosciele w Żarowie wiec, w którym wzięli udział kandydaci do Sejmu i Senatu i aktor Kazimierz Kaczor, na wiecu Solidarnościowym przed kościołem w Żarowie

 

 

 

 

Fot.97 z Kronika Parafii p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Żarowie 1945-1989, którą opublikowało Cyfrowe Archiwum Ziemi Żarowskiej prowadzone przez Stowarzyszenie Labiryntarium.pl (TUTAJ) W dniu 21 maja 1989 r odbył się przy kosciele w Żarowie wiec, w którym wzięli udział kandydaci do Sejmu i Senatu i aktor Kazimierz Kaczor, na wiecu Solidarnościowym przed kościołem w Żarowie

 

 

 

 

Mieszkańcom gminy próbował się też zaprezentować 27 maja w Imbramowicach, przy okazji zawodów jednostek straży pożarnej z okręgu świdnickiego, kandydat rządowy na senatora z województwa wałbrzyskiego Komendant Główny Straży Pożarnej Andrzej Stefanowski. Mało fortunnie, gdyż w trakcie zawodów w pobliskim Kalnie spalił się budynek gospodarczy, a uczestniczący w zawodach strażacy nie przybyli na czas, aby ugasić pożar. Wynik wyborów w mieście i gminie nie różnił się od reszty kraju. Kandydaci „Solidarności” wygrali z dużą przewagą nad konkurentami - np. Bojarski i Tarnowski zebrali blisko 70% głosów. Po wyborach mieszkańcy Żarowa jeszcze raz mogli się spotkać z Kowalem. Jako poseł „Solidarności” przybył 24 września 1989 r. na zorganizowane przez NSZZ RI „Solidarność” i Komitet Obywatelski dożynki gminne.

Wiosną i latem 1989 r. fatalna sytuacja ekonomiczna przedsiębiorstw żarowskich spowodowała, że kilkakrotnie doszło do akcji protestacyjnych. W dniu 30 marca protest rozpoczął Gminny Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych domagając się poprawy warunków ekonomicznych produkcji rolnej przez obniżenie podatków, odstąpienie od obowiązkowych składek ubezpieczeniowych, podwyższenie cen skupu - litr mleka i oleju napędowego miał kosztować tyle samo. Na przełomie maja i czerwca 1989 r. strajkowali pracownicy warsztatów elektrycznych, mechanicznych i innych działów pomocniczych DZCh. Domagali się podwyżki płac o 30 tys. zł. Nie poparł ich KZ NSZZ „Solidarności”, który uznał strajk za prowokację zorganizowaną przez „czerwonych”, mającą na celu rozbicie jedności załogi. W zamieszczonym na łamach „Solidarności Ziemi Żarowskiej” artykule przestrzegano, że „tylko silna, zgrana i solidarna załoga ma szansę wygrać z komuną, cokolwiek z niej wydusić” (14). Przez prawie cały lipiec trwała akcja protestacyjna w PGKiM. Kierował nią KZ NSZZ „Solidarności”, a domagano się podwyżki płac o blisko 100% i zmiany głównego księgowego. Rozmowy z dyrekcją przedsiębiorstwa i władzami miasta nie przynosiły przez dłuższy czas żadnych rezultatów. W tej sytuacji po trwającym od 4 do 17 sierpnia pogotowiu strajkowym, 18 sierpnia odbył się 4-godzinny strajk ostrzegawczy. Udało się wtedy doprowadzić do spotkania przedstawicieli strajkującej załogi z Naczelnikiem Miasta i Gminy J. Szkutem, na którym jednak niczego nie uzgodniono. W rezultacie 19 sierpnia rozpoczął się w PGKiM strajk prowadzony systemem rotacyjnym. Zakończyło go porozumienie zawarte 28 sierpnia gwarantujące załodze 35-tysięczną podwyżkę. Przez cały 1989 r. we wszystkich przedsiębiorstwach żarowskich panowały napięte stosunki pomiędzy dyrekcjami a załogami. Na łamach pism związkowych wypominano wszystkie potknięcia i przejawy nadużycia władzy. Już pod koniec 1988 r. na łamach „Echa tygodnia” zarzucono dyrekcji ŻZMO niewłaściwe wykorzystywanie zakładowych magnetowidów i urządzeń do odbioru programów satelitarnych. Od lutego 1989 r. krytykowano na łamach „Echa tygodnia” i „Solidarności Ziemi Żarowskiej” dyrekcję DZCh za doprowadzenie do pogorszenia sytuacji ekonomicznej zakładu oraz nadużycia przy rozdziale pieniędzy. W sierpniu 1989 r. wyciągnięto sprawę nie wypłacenia nagród za wdrożenie do produkcji środka owadobójczego „Derwinol”. We wrześniu tematem były nieprawidłowości w wyborze samorządu pracowniczego w DZCh i ŻZMO, a także sprawa świetlicy zakładowej ŻZMO, która od dłuższego czasu nie prowadziła działalności. MKK NSZZ „Solidarności” i Komitet Obywatelski starały się wpływać na sprawy zarządzania miastem i gminą. Pod koniec lata 1989 r. ich przedstawiciele zaczęli brać udział w sesjach RNMiG. Odbywały się też narady z przedstawicielami administracji miejsko-gminnej. Na spotkaniu w dniu 8 listopada 1989 r. omawiano „żywotne sprawy” Żarowa. Zaliczono do nich kwestie mieszkaniowe (którym postanowiono poświecić odrębne zebranie), stanu środowiska naturalnego, rozdziału upoważnień na zakup paliwa i działek pod budowę garaży. W grudniu 1989 r. omawiano sprawę otwarcia sklepu mięsnego pod patronatem NSZZ RI „Solidarność”. Współpraca między władzami gminnymi a MKK i KO nie układała się najlepiej. Załatwianie wniosków ciągnęło się miesiącami. Przykładem może być sprawa zmiany nazwy ulicy z Armii Czerwonej na Armii Krajowej. Z odpowiednim wnioskiem MKK i KO wystąpiły 26 września 1989 r., jednak nie został on uwzględniony na najbliższej sesji rady. Interweniował obecny na niej przedstawiciel „Solidarności”, ale uzyskał jedynie obietnicę, że przewodniczący prezydium RMiG pisemnie ustosunkuje się do wniosku. Dopiero na listopadowej sesji rada rozpatrzyła sprawę, ale zmianę nazwy ulicy poparł tylko jeden radny. W rezultacie dopiero po pół roku, 12 marca 1990 r. zapadła uchwała przemianowująca ulicę Armii Czerwonej na Armii Krajowej. Mało owocna współpraca powodowała, że MKK i KO zajmowały wobec władz miejsko-gminnych krytyczną postawę, często dając temu publicznie wyraz. Stan taki utrzymał się do wyborów samorządowych 27 maja 1990 r."

 

Przypisy :

 

  1. S.Stefański [wł. W.Suleja], Solidarność na Dolnym Śląsku, 1985, s.54
  2. „Echo terenu”, nr 1/8, I 1989, s.2; „Solidarność Ziemi Żarowskiej”, nr 9 (XII 1989).
  3. APWr-KZ, RNMiGŻar, 1/28.
  4. APWr-KZ, RMG PRON w Żarowie, 1/1.
  5. Serwatka, o p . c i t ., s.60.
  6. J w., s.66
  7. J w., s.50-51.
  8. J w., s.51-53, 65.
  9. „Echo terenu”, nr 1/8, I 1989, s.2.
  10. J w .
  11. Z.Zalewski, Kronika rok 1986, [w:] Rocznik woj. wałbrzyskiego 1987, Wałbrzych b.d., s.179; „Gazeta Robotnicza”, 1986, nr 242 (16 X).
  1. APWr-KZ, RNMiGŻar, 1/50.
  2. „Echo terenu”, nr 5/12, V 1989, s.4.
  3. Nr 1, 21 VII 1989.


Jako uzupełnienie jubileuszu 40 lat powstania Solidarności, progniemy pokazać serię fotografii, które udostępnił do Cyfrowego Archiwum Ziemi Żarowskiej Pan Marek Wąsowski z obchodów XX-lecia Solidarności, które miały miejsce w sali Kina "Świt" w ówczesnej siedzibie Żarowskiego Ośrodka Kultury (ŻOK) w 2000 roku. Jubileusz ten połączony był z promocja książki Tomasza Serwatki p.t. NSZZ Solidarność Ziemi Żarowskiej... Więcej zobaczysz TUTAJ.

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala kina "Świt" - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

 Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, sala kina "Świt" - Tomasz Serwatka prezentuje książkę "NSZZ Solidarność Ziemi Żarowskiej 1980-1984. Ludzie - Struktury - Działalność - zobacz TUTAJ

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala ŻOK - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala ŻOK - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

 

 

 

  Jubileusz 20 lecia powstania Solidarności, Sala ŻOK - goście, dawni działacze i przedstawiciele władz Żarowa

xx lecie solidarnosc zarow (1)

Do Cyfrowego Archiwum Ziemi Żarowskiej i Biblioteki Dziedzictwa Ziemi Żarowskiej poszukujemy wszelkich pamiątek dotyczących działalności Solidarności Ziemi Żaowskiej. Możesz pomóc rozwijać temat, napisz do nas...


Przygotował : Matthias