Pierwsze zakupy w ramach projektu Ochrony Dziedzictwa Kulturalnego i Historycznego Gminy Żarów to zestaw pięciu stron zawierających reklamy firm i działalności Carla Kulmiza.

Zakup możliwy był dzięki datkom : Anki Patolak (50,00 zł), Tomasza Nycza (47,00 zł) i Mariusza Cudo (50,00 zł),

Tłumaczenia : Zbigniew Malicki

Strona 1

Tłumaczenie powyższej reklamy :

C. Kulmiz, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Siedziba: Ida- und Marienhütte* koło Żarowa (Pruski Śląsk)

N-ry kont, adresy dla telegramów, n-ry telefonów …..

Fabryka Maszyn C. Kulmiz Sp. z o. o. Ida- Und Marienhütte* koło Żarowa

Zakłady Granitowe C. Kulmiz Sp. z o.o. w Strzegomiu (Śląsk)

Cegielnie parowe w Wałbrzychu – Starym Zdroju, Imbramowicach i Łączkach (pow. Nysa)

Zakład wyrobów z mosiądzu Acherain C. Kulmiz w Kramsach-Acherain (Tyrol)

Tłumaczenie powyższej reklamy :

C. Kulmiz Sp. z o.o.

Główne Biuro Sprzedaży Wrocław

Pocztowe konto czekowe, adres dla telegramu, telefony …...

Działy:

Dolnośląskie materiały opałowe

I Węgiel brunatny, brykiet, koks miałki

II Węgiel górnośląski, antracyt

III Nawozy i pasze, sól

IIIa Maszyny rolnicze

IV Materiały budowlane, drewno opałowe

V Oleje, smary, materiały pomocnicze do silników

VI Magazyny

VII Ceramiczne produkty budowlane

Składy na Śląsku

Wrocław, Kąty Wrocławskie, Ząbkowice, Głogów, Piława Górna, Chojnów, Jelenia Góra, Jawor, Kluczbork, Lubań, Legnica, Lubin, Mietków, Nysa, Oleśnica, Dzierżoniów, Żarów, Świdnica, Strzegom.

Pozostałe magazyny i filie

Olsztyn, Berlin, Kostrzyn, Gdańsk, Elbląg, Kaliningrad, Gorzów Wlkp., Szczecin, Świnoujście.

Ponadto powszechne uczestnictwo w innych wiodących przedsięwzięciach.

Liczba zatrudnionych w przedsiębiorstwach bezpośrednio podlegających spółce: ok. 350 urzędników i 2 000 robotników.

Strona 3

Fotografia : Targi Techniczne we Wrocławiu w 1921 r.

Strona 4

Fotografia : Kamieniołom Kulmiza w Granicznej

Strona 5

Fotografia : Kamieniołom Kulmiza w Kostrzy

Strona 6

Tłumaczenie stron 3 - 6 :

W 1843 roku ówczesny porucznik 5. pułku artylerii w Świdnicy – później tajny radca handlowy z dziedzicznym szlachectwem – Carl Kulmiz, założył firmę C. Kulmiz. Jego historia stanowi typowy przykład nieustannej kariery i sukcesów. Z biegiem lat spółka handlowa C. Kulmiz rozwinęła się i przekształciła w spółkę z o. o., która po skromnych początkach stopniowo zaczęła odgrywać dominującą rolę na rynku.

Inspiracją dla planów Kulmiza były odkrycia, które poczynił podczas budowy linii kolejowej kolei wrocławsko-świebodzickiej, pierwszej na Śląsku, gdzie funkcjonował jako przedsiębiorca. Podczas prac ziemnych natrafiono w okolicach Żarowa na węgiel brunatny, również kaolin. Kulmiz postanowił natychmiast te bogactwa naturalne wykorzystać. Eksploatowano węgiel, z kaolinu wypalano, przy pomocy pozyskanych materiałów opałowych, cegły, które wykorzystywano potem do budowy obiektów niezbędnych przy powstałej linii kolejowej. Jedno napędzało drugie. Dla lepszego wykorzystania węgla brunatnego założona została huta szkła „Ida”, po niej powstawały kolejne firmy, wydajniejsze cegielnie i zakłady koksownicze w wałbrzyskim okręgu węglowym.

Tu i ówdzie zdarzały się niepowodzenia, które miały wpływ na zaniechanie nierentownych przedsięwzięć, co nie wpływało jednak hamująco na całkowity rozwój. Z wytrwałością i energią kontynuowane było umacnianie przedsiębiorstwa od wewnątrz i rozwój zewnętrzny. Rozpoznane usterki usuwano, tak że już po kilku latach o firmie było głośno. Najstarsza gałąź żarowskiego przemysłu, górnictwo węgla brunatnego, w obecnej chwili już nie istnieje. Za to kwitną przedsiębiorstwa, które się z niej rozwinęły: Zjednoczone Fabryki Szamotu (dawniej C. Kulmiz Sp. z o. o.), „Silesia” - Zrzeszenie Fabryk Chemicznych i Fabryka Maszyn Kulmiz Sp. z o. o. Dwie pierwsze oddzieliły się jednak z biegiem lat od firmy macierzystej i dzisiaj odgrywają znaczącą rolę jako samodzielne przedsiębiorstwa.

Z powiększenia przedsiębiorstwa wynikała potrzeba przestrzennej ekspansji. Magazyny węglowe zakładano przy przystankach kolejowych, które powstawały na środkowym Śląsku, i które łączyły ten region z wałbrzyskim okręgiem węglowym. Wkrótce też zakupione zostały kopalnie węgla kamiennego dla zaopatrywania w materiały opałowe coraz bardziej rosnącej liczby klientów, zwłaszcza przemysłu. Koksownie, założone najpierw głównie przez Kulmiza, okazały się dla regionu, jak i dla samej firmy, szczególnie udanym przedsięwzięciem. Dzięki nim narosły w dużych ilościach, trudny do zbycia, miał węglowy mógł być przetwarzany w formę, która pozwalała na jego zbyt i umożliwiała wysyłkę na duże odległości.

Obok magazynów przy ważniejszych przystankach kolejowych, których zadaniem była sprzedaż artykułów bezpośrednio najmniejszemu nawet odbiorcy, przez długie lata interes hurtowy kwitł także w samym Żarowie, siedzibie firmy.

Nadmieńmy jeszcze, że firma miała swój udział w strzegomskim przemyśle granitowym. Po części we własnych, po części w wydzierżawionych kamieniołomach, wytwarzane były materiały do budowy dróg we wszystkich formach. Dzisiaj jeszcze w zakładach kamieniarskich, rzeźbiarskich, jak również w szlifierniach, produkty z kamieniołomów są przetwarzane na fasady monumentalnych budowli, filary śluz i mostów oraz pomniki, i znajdują zbyt daleko od Śląska. Już dawno firma przeniosła swoje oddziały handlowe poza granicę Śląska: do prowincji poznańskiej, zachodnich i wschodnich Prus, na Pomorze i do Brandenburgii. Odpowiadając na daleko idące zapotrzebowania swoich klientów, podjęła się sprzedaży coraz nowszych artykułów, wśród których największe znaczenie mają materiały pędne: benzol i benzyna, jak również maszyny i urządzenia rolnicze. Należałoby wspomnieć jeszcze o stworzonych miejscach pracy w położonym w oddali w dolinie rzeki Inn w Tyrolu zakładzie wyrobów z mosiądzu w Acherain koło Brixlegg, który jest w posiadaniu rodziny von Kulmiz od 1871 roku. Podczas wojny światowej firma przyczyniła się do w sposób nie bez znaczenia do zaopatrzenia połączonych wojsk austriacko-węgierskich w materiały wojenne, półfabrykaty do produkcji łusek nabojowych, w dużych ilościach.

Również w obszarze socjalnym firma może zanotować znakomite osiągnięcia. Ze znacznym kapitałem początkowym założono kasę emerytalną, żeby wspomóc swoich urzędników, zapewniając im wolną od trosk starość. Stosownie do zmieniających się warunków, kasa została rozbudowana. Stosunki między firmą, a jej urzędnikami i robotnikami są również dzisiaj, podobnie jak na początku, znakomite. Duch, którym założyciel firmy natchnął swoje przedsiębiorstwo, żyje dalej, a sposób myślenia tego dalekowzrocznego człowieka jeszcze dzisiaj funkcjonuje przy podejmowaniu decyzji gospodarczych i socjalnych. Nic dziwnego zatem, że większa część urzędników i robotników przez dziesiątki lat pozostaje w firmie.

* Ida- und Marienhütte - obszar dziesiejszego Żarowa od budynku Urzedu Miejskiego w dół w stronę Łażan, obejmował zamek, Park Miejski, DZCH Organika...

Przygotował : Matthias