Kompleks Książ (Zamek Książ) Podziemia Polskiej Akademii Nauk
powiat : wałbrzyski
województwo : dolnośląskie
Projekt Riese (z niem. olbrzym) to kryptonim największego projektu górniczo-budowlanego hitlerowskich Niemiec, rozpoczętego i niedokończonego w Górach Sowich oraz na zamku Książ i pod nim w latach 1943-1945. Niektóre źródła podają nawet połowę lat 30-tych XX wieku. Wobec nasilających się alianckich nalotów bombowych w 1943 Niemcy hitlerowskie przeniosły dużą część swej strategicznej produkcji zbrojeniowej w – uważany za bezpieczny – rejon Sudetów. Mniej więcej wówczas powstał projekt utworzenia nowej kwatery głównej Hitlera na zamku Książ oraz potężnych bunkrów i budowli podziemnych wydrążonych w Górach Sowich. W tym celu powołano jesienią 1943 r. spółkę Industriegemeinschaft Schlesien AG, której przekazano kilka tysięcy więźniów oraz jeńców wojennych, których umieszczono w czterech pierwszych obozach pracy. Jednak wobec niezadowalającego postępu prac już na przełomie marca i kwietnia 1944 nadzór nad budową przejęła Organizacja Todt. Plany obejmowały potężne prace adaptacyjne na zamku Książ, utworzenie wielkich przestrzeni wydrążonych pod zamkiem, konstrukcji olbrzymich tuneli i sal podziemnych w kilku miejscach w Górach Sowich, reorganizacji całej siatki okolicznych dróg, połączenia całości siecią kolei wąskotorowej. Była to dalece najkosztowniejsza budowa kwater wojskowych i obiektów strategicznych ówczesnych Niemiec, choć całkowite poniesione koszty trudno oszacować. Rozmach budowlano-inżynierski był na najwyższym wówczas dostępnym poziomie. Plany były kilkakrotnie zmieniane. Wedle danych z września 1944 produkcja tych schronów miała pochłonąć 150 milionów marek; wraz ze schronami w Wilczym Szańcu i w Pullach pod Monachium obejmowała 257 tysięcy m3 betonu zbrojonego stalą, 213 tysięcy m3 tuneli, 58 km dróg z sześcioma mostami, 100 km rurociągów. Na projekt Riese przyznano w 1944 roku 28 tysięcy ton stali i cementu, czyli tyle, ile Niemcy przeznaczały rocznie na budowę schronów przeciwlotniczych dla ludności cywilnej. Prace zostały wykonane tylko w części. Przed wkroczeniem Armii Czerwonej wiele podziemnych konstrukcji zostało zniszczonych, a przynajmniej tunele do nich prowadzące zostały wysadzone.
Fragment mapy z oznaczeniem usytuowania Zamku Książ
Na zamku Książ prace adaptacyjne doprowadziły do zniszczenia niektórych sal, w szczególności ucierpiały dekoracyjne elementy plafonowe oraz podłogowe. Najpoważniejsze prace jednak odbyły się poza bryłą architektoniczną samego zamku. Doprowadzono kolejkę wąskotorową, której rozładunkiem obłożono więźniów Arbeitslager Fürstenstein, założonego u podnóża zamku. Na terenie przyzamkowym utworzono szereg dużych komór i budowli, których przeznaczenie pozostaje dyskusyjne. W zamierzeniu konstruktorów zamek miał być osiągalny wyłącznie drogą podziemną, tunelami samochodowymi i kolejowymi. Pod ziemią stworzono przynajmniej dwa poziomy kuluarów i komór, połączonych z piwnicami zamku. Pierwszy poziom znajduje się 15 m pod ziemią (długość ok. 80 m, 180 m2, 400 m3), drugi 53 m pod dziedzińcem zawiera cztery sztolnie oraz sieć krzyżujących się ze sobą szerokich korytarzy (5 m wysokości i 5,5 m szerokości), a także cztery wybetonowane komory. Dziś znajduje się w nich m.in. aparatura pomiarowa stacji sejsmograficznej PAN. To właśnie te podziemia udało nam się odwiedzić, co niniejszym przedstawiamy...
Pragniemy przypomnieć, że trwają przygotowania podziemi Książa zajętych dziś przez Polską Akademię Nauk dla ruchu turystycznego. W grudniu 2015 roku została podpisana stosowna umowa pomiędzy gminą Wałbrzych i Polską Akademią Nauk, w sprawie wspólnego użytkowania podziemi pod zamkiem Książ. Prawdopodobnie jeszcze w 2016 roku, po wykonaniu niezbędnych prac przystosowujących podziemia dla turystów, pierwsze grupy zejdą do tej części podziemi.
Riese z zaznaczonymi filiami obozu Gross-Rosen (źródło : www.gross-rosen.eu)
Odniesienie Riese do ważniejszych miast Schweidnitz (Świdnica), Waldenburg (Wałbrzych), oraz innych obiektów w Górach Sowich
Plan podziemi Kompleksu Książ - niedostępny dziś dla ruchu turystycznego fragment podziemi dostępny jest dziś wyłącznie od wejścia nr 2
Wejście do podziemi Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk w odniesieniu do Zamku Książ
To miły widok, gdy wszystkie drzwi stoją otworem
Wkrótce część tych podziemi będzie dostępna dla turystów, ale tymczasem...
Drugie drzwi poprzedzone kratą
Ponad kratą czerwona złowieszcza tabliczka "OBCYM WSTĘP SUROWO WZBRONIONY", oraz kamykami zatopionymi w tynku ułożona data 30 IX 1971 r. To już 45 lat odkąd PAN tam jest
Pierwszy tunel
Niski, wąski i nieobetonowany
W pewnym momencie tunel przechodzi w szeroki, wysoki i obetonowany
Pierwsze zakrzywienie tunelu widoczne na planie podziemi Książa
Za tą foliową ścianą po lewej, odbywają się nieprzerwanie, skomplikowane badania
To tu znajduje się bardzo ciekawe miejsce, szyb sięgający poziomu dziedzińca głównego
Wlot sięgającego poziomu zamkowego dziedzińca szybu (ok 50 m w litej skale), który wykorzystany jest do przeprowadzenia przewodów
Na końcu tunele rozchodzą się na dwie strony, po lewej znajduje się za kolejną ścianą foliową tzw. Centrum Badań Kosmicznych, po prawej w jednej z komór znajdują się sejsmometry Instytutu Bada Geofizycznych
Wystające w wielu miejscach pręty zbrojeniowe
Jesteśmy na końcu pierwszego tunelu, patrzymy w kierunku zakrzywienia i wejścia nr 2 (patrz plan)
Weszliśmy w tunel (zwróć uwagę na inny jego przekrój) w którym znajdują się wejścia do czterech komór (dwie mniejsze i dwie większe - patrz plan) w jednej z nich znajdują się urządzenia, sejsmometry, Polskiej Akademii Nauk
Stare urządzenia czeskie w jednej z komór
Liczne otwory techniczne w ścianach komór
Podobno pod tymi pokrywami jest bardo głęboki szyb?
Rury wystające ze ścian komór widoczne od korytarza
Są miejsca, gdzie tunele nie zostały pokryte betonem, może planowano dalsze drążenie w tym miejscu?
Serce Instytutu Geofizyki - w tej komorze znajdują się bardzo czułe urządzenia - sejsmometry
Najdelikatniejsze umieszczono w specjalnych kontenerach
Sejsmometry umieszczone na solidnym betonowym postumencie - wykryją wstrząsy niemal na całym świecie
Jedna z komór - zupełnie pusta
Wejście do jednej z komór
To miejsce nazwę "grotą" ponieważ jest to dość obszerna hala z której rozchodzą się trzy tunele (przynajmniej częściowo obetonowane) o różnych przekrojach, a tu ściany są z litej skały. Może właśnie połączenie trzech tuneli o różnych przekrojach spowodowało trudność w wykończeniu tego fragmentu? Stąd rozchodzą się dwie drogi, przy czym jedna nie jest dostępna - to tunel prowadzący do wejścia nr 1, oraz tunel prowadzący do wejścia nr 4
Uwagę zwiedzających przykuł malunek na ścianie...
To gapa nazistowska, która najprawdopodobniej nie pochodzi z okresu budowy obiektu. Przypomina godło III Rzeszy, ale np. swastyka tu jest w odbiciu lustrzanym do oryginału...
W "grocie" można dokładnie przyjrzeć się przekrojowi wybetonowanych tuneli
Naprawdę sporo betonu i stali do jego uzbrojenia
spojrzenie z "groty" w tunel z czterema komorami
Pozostałość torów biegnących w kierunku tunelu i wejścia nr 1
Zamurowane przejście do tunelu prowadzącego do wejścia nr 1 Ciekawe, czy zawał zalegający przed wejściem zostanie usunięty przed dopuszczeniem tutaj turystów?
Idziemy dalej do tunelu prowadzącego do zasypanego szybu i wejścia nr 4, tutaj jego początek patrząc od "groty", znowu przekrój tunelu jest inny
Na wprost zasypany szyb, na lewo tunel do wejścia nr 4
Idąc wprost natkniemy się na zamurowane przejście, za którym znajduje się zasypany w latach 60-tych XX wieku szyb dochodzący 50 metrów pod ziemię z dziedzińca przed głównym wejściem do Zamku Książ
Obok wejścia pozostałości jakiejś instalacji
Spojrzenie w kierunku odnogi prowadzącej do wejścia nr 3, kilkanaście metrów tunelu obetonowano, dalsza część podobnie jak od wejścia nr 2 jest "surowa"
Tak wygląda wykuty w skale tunel prowadzący do wejścia nr 3
Jeden ze ślepych tuneli częściowo zamurowany, tu zajrzałem w wyłom
Zamurowane częściowo wejście do jednego ze ślepych tuneli
Idziemy w kierunku wejścia nr 4 po drugiej stronie zamku (od starego Książa)
Drugi ślepy tunel z zamurowanym wejściem
Zamurowane wejście nr 4, w przyszłości ma być wyjściem z trasy turystycznej
Dodatkowo zabezpieczone jest stalowymi drzwiami
Wracamy, żeby dostać się do części Instytutu Badań Kosmicznych
Ciekawe w jakim celu pozostawiono taka niewielką wnękę w ścianie, dzięki temu widoczna jest grubość warstwy betonu dzielącej tunel od skał
Część IBK nie będzie dostępna dla turysty, ale prawdopodobnie przegrody umożliwią zajrzenie do tej części. W tej chwili ściana to lekka konstrukcja z rurek powleczona grubą folią budowlaną
Badania prowadzone tutaj są na tyle skomplikowane, że nie podejmujemy się ich wytłumaczenia, nie do końca rozumiejąc ich zasad... ;)
Zamurowany tunel, który łączy się z głównym tunelem od wejścia nr 3
Zastanawiają takie fragmenty nieobetonowane
Ściana z drzwiami stanowi przegrodę w drodze do wejścia nr 3
W wielu miejscach spotkać można takie nacieki na betonie i skałach
Opuszczamy przedsionek podziemi Książa, jak widać pełni funkcje gospodarcze
Tablica nad wejściem nr 2
W głębi widoczne jest niedostępne wejście nr 3, na prawo od niego kilkadziesiąt metrów dalej znajduje się wejście nr 2
Jeśli chcesz podzielić się swoimi spostrzeżeniami lub dokumentacją zdjęciową dotyczącą powyższej sprawy, prosimy o kontakt z nami za pośrednictwem formularza kontaktowego.
Fotografował i przygotował : Matthias
Kompleks Książ (Zamek Książ)
powiat : wałbrzyski
województwo : dolnośląskie
Projekt Riese (z niem. olbrzym) to kryptonim największego projektu górniczo-budowlanego hitlerowskich Niemiec, rozpoczętego i niedokończonego w Górach Sowich oraz na zamku Książ i pod nim w latach 1943-1945. Niektóre źródła podają nawet połowę lat 30-tych XX wieku. Wobec nasilających się alianckich nalotów bombowych w 1943 Niemcy hitlerowskie przeniosły dużą część swej strategicznej produkcji zbrojeniowej w – uważany za bezpieczny – rejon Sudetów. Mniej więcej wówczas powstał projekt utworzenia nowej kwatery głównej Hitlera na zamku Książ oraz potężnych bunkrów i budowli podziemnych wydrążonych w Górach Sowich. W tym celu powołano jesienią 1943 r. spółkę Industriegemeinschaft Schlesien AG, której przekazano kilka tysięcy więźniów oraz jeńców wojennych, których umieszczono w czterech pierwszych obozach pracy. Jednak wobec niezadowalającego postępu prac już na przełomie marca i kwietnia 1944 nadzór nad budową przejęła Organizacja Todt. Plany obejmowały potężne prace adaptacyjne na zamku Książ, utworzenie wielkich przestrzeni wydrążonych pod zamkiem, konstrukcji olbrzymich tuneli i sal podziemnych w kilku miejscach w Górach Sowich, reorganizacji całej siatki okolicznych dróg, połączenia całości siecią kolei wąskotorowej. Była to dalece najkosztowniejsza budowa kwater wojskowych i obiektów strategicznych ówczesnych Niemiec, choć całkowite poniesione koszty trudno oszacować. Rozmach budowlano-inżynierski był na najwyższym wówczas dostępnym poziomie. Plany były kilkakrotnie zmieniane. Wedle danych z września 1944 produkcja tych schronów miała pochłonąć 150 milionów marek; wraz ze schronami w Wilczym Szańcu i w Pullach pod Monachium obejmowała 257 tysięcy m3 betonu zbrojonego stalą, 213 tysięcy m3 tuneli, 58 km dróg z sześcioma mostami, 100 km rurociągów. Na projekt Riese przyznano w 1944 roku 28 tysięcy ton stali i cementu, czyli tyle, ile Niemcy przeznaczały rocznie na budowę schronów przeciwlotniczych dla ludności cywilnej. Prace zostały wykonane tylko w części. Przed wkroczeniem Armii Czerwonej wiele podziemnych konstrukcji zostało zniszczonych, a przynajmniej tunele do nich prowadzące zostały wysadzone.
Fragment mapy z oznaczeniem usytuowania Zamku Książ
Na zamku Książ prace adaptacyjne doprowadziły do zniszczenia niektórych sal, w szczególności ucierpiały dekoracyjne elementy plafonowe oraz podłogowe. Najpoważniejsze prace jednak odbyły się poza bryłą architektoniczną samego zamku. Doprowadzono kolejkę wąskotorową, której rozładunkiem obłożono więźniów Arbeitslager Fürstenstein, założonego u podnóża zamku. Na terenie przyzamkowym utworzono szereg dużych komór i budowli, których przeznaczenie pozostaje dyskusyjne. W zamierzeniu konstruktorów zamek miał być osiągalny wyłącznie drogą podziemną, tunelami samochodowymi i kolejowymi. Pod ziemią stworzono przynajmniej dwa poziomy kuluarów i komór, połączonych z piwnicami zamku. Pierwszy poziom znajduje się 15 m pod ziemią (długość ok. 80 m, 180 m2, 400 m3), drugi 53 m pod dziedzińcem zawiera cztery sztolnie oraz sieć krzyżujących się ze sobą szerokich korytarzy (5 m wysokości i 5,5 m szerokości), a także cztery wybetonowane komory. Dziś znajduje się w nich aparatura pomiarowa stacji sejsmograficznej PAN....
Riese z zaznaczonymi filiami obozu Gross-Rosen (źródło : www.gross-rosen.eu)
Odniesienie Riese do ważniejszych miast Schweidnitz (Świdnica), Waldenburg (Wałbrzych)
Plan podziemi Kompleksu Książ, dostępny jest tylko fragment od wejścia nr 5 (80mb)