Labiryntarium - Muzeum fortyfikacji Běloves - schrony Voda, Březinka i Lom

Czechosłowackie fortyfikacje (cz./sł. Československé opevnění), lata budowy 1935 - 1938

Nachod i okolice, Kraj Hradecki, Czechy

Běloveský pevnostní skanzen - Skansen fortyfikacji Běloves

wsp. geograficzne : 50°25'16.9"N 16°11'22.9"E - parking i schron N-S 84 - "Voda"

wsp. geograficzne : 50°25'04.5"N 16°11'41.7"E - schron N-S 83 - "Lázně" (w ruinie)

wsp. geograficzne : 50°24'55.4"N 16°11'52.5"E - schron N-S 82 - "Březinka"

wsp. geograficzne : 50°24'48.3"N 16°11'59.8"E - schron N-S 81 - "Lom"

Bělovesky zespół bunkrów znajduje się w samym Nachodzie i na wzgórzu ponad Nachodem, w bliskim sąsiedztwie Grupy Warownej Dobrośov. Opiekuje się nimi jedna grupa - Wojskowy Klub Historii z Náchodu. Proponujemy zaparkować przy schronie "Voda" i po jego zwiedzeniu dalej pieszo udać się szlakiem do schronów "Březinka" i "Lom". Po drodze do schronu ciężkiego piechoty "Březinka", spotkamy w lesie niemal całkowicie rozbity schron ciężki piechoty N-S 83 - "Lázně" i w podobnym stanie lekki schron piechoty wzór 36. Uwaga! Dostęp możliwy jest tylko w określonych na stronie internetowej okresach i tylko w soboty! To, że udało nam się część z nich zwiedzić w niedzielę jest wyłącznie kwestią szczęścia... Jeden z członków grupy świetnie mówi po polsku, dzięki czemu zwiedzanie jest czystą przyjemnością... Obiekty te są samodzielnymi schronami i nie tworzą grupy warownej, przez co nie posiadają klatek schodowych, podziemnych korytarzy i pomieszczeń.

Ciężki schron piechoty N-S 84 - "Voda"

Mapka Google z zaznaczonymi czerwonymi kółkami obiektami Skansenu Fortyfikacji Běloves, od góry N-S 84 - "Voda" tutaj możecie zaparkować auto i resztę obiektów zwiedzić pieszo. Można też po zwiedzeniu schronu Voda, podjechać trochę na skraj lasu (ozn. czerwone P przy Hotelu Bonato) i oszczędzić kilkanaście minut. Pozostałe obiekty to w kolejności : N-S 83 - Lázně (mocno uszkodzony), I.d/52/C lekki schron piechoty wzór 36 (uszkodzony, tutaj piękny widok na Nachod i tamtejszy zamek), N-S 82 - Březinka (najlepiej wyposażony w całych Czechach), oraz N-S 81 - Lom.

Mapka Google - lokalizacja bunkrów w odniesieniu do Nachodu, granicy polskiej i Kudowy - Słone

Ciężki schron piechoty N-S 84 - Voda, w tle centrum handlowe w Nachodzie

Ciężki schron piechoty N-S 84 - Voda

Obiekt po wojnie zajmowany przez Obronę Cywilną został zrekonstruowany przez ochotników z Wojskowego Klubu Historii z Náchodu. Grupa starannie przygotowała tutaj wystawę historii armii czechosłowackiej w latach 1918-1945, która zawiera wiele unikatowych eksponatów, takich jak oryginalne mundury, broń, sprzęt i wiele więcej, nie tylko z Pierwszej Republiki. Eksponaty dokumentują walkę czechosłowackich legionów o niepodległość podczas I wojny światowej i antyhitlerowski ruch oporu podczas II wojny światowej. Wystawa uzupełniona projekcją wideo, została przygotowana zgodnie z najnowszymi trendami w muzeach. Atrakcją dla zwiedzających jest na przykład pełna gama lekkich karabinów maszynowych "Zbrojovka Brno" lub oryginalne stroje rosyjskich, francuskich i włoskich legionistów. Część wystawy poświęcona jest także stacjom obrony państwa i ich walce z terrorystami z Freikorpsu w Sudetach... Historia lokalnego ruchu oporu, między innymi losy George'a Potůčka... Wejście do obiektu bez przewodnika, można kupić tu m.in. znaczki turystyczne lub wizytówki oraz, w ograniczonym zakresie, literaturę i widokówki fortyfikacji. Trasa trwa około 20 do 30 minut. Wstęp dorośli 50 CZK, dzieci 30 CZK. (za www.brezinka.cz)

Ciężki schron piechoty N-S 84 - Voda

Ciężki schron piechoty N-S 84 - Voda - wysadzony dzwon

Ciężki schron piechoty N-S 84 - Voda

Ciężki schron piechoty N-S 84 - Voda - stalowe zapory przeciwpancerne

Ciężki schron piechoty N-S 84 - Voda - zrekonstruowana kopuła (dzwon)

Ciężki schron piechoty N-S 84 - "Voda". Grupę samodzielnych, ciężkich schronów piechoty w okolicy Nachodu wyróżniają barwy maskujące

Ciężki schron piechoty N-S 84 - Voda

Tablica informacyjna ścieżki edukacyjnej Běloves

Tutaj widzimy wszystkie schrony w okolicy Nachodu aż do Twierdzy Dobrośov

Przechodzimy przez pieszą kładkę ponad rzeką Metuje

Idąc szlakiem początkowo łagodnie, później dość ostro, dochodzimy do ciężkiego schronu piechoty N-S 83 - Lázně. Najpierw zapoznajemy się z tablicą ustawioną przy nim

Wyróżnić tu można dwie fotografie z okresu tuż po jego wybudowaniu (1937?) W tle, w dole pomiędzy drogą i rzeką znajduje się schron Voda. Tu świetnie widać jakie przewyższenie trzeba pokonać na względnie krótkiej odległości. Proszę zwrócić uwagę na kopuły (dzwony)

Tutaj ten sam schron, który przez wojsko niemieckie pozbawiony został dzwonów, dziś teren mocno porośnięty jest drzewami

Stan zastany przez nas - ciężki schron piechoty N-S 83 - Lázně

Ciężki schron piechoty N-S 83 - Lázně - miejsce po wysadzonym dzwonie

Ciężki schron piechoty N-S 83 - Lázně

Ciężki schron piechoty N-S 83 - Lázně - drugi dzwon wysadzony

Ciężki schron piechoty N-S 83 - Lázně - widoczne grube zbrojenia

Piękne widoki w niedzielne przedpołudnie

Szczególnie te na miasto Nachod

W połowie drogi do celu można chwilę pocieszyć oczy

I obejrzeć pozostałości lekkiego schronu piechoty wzór 36

Betonowy fundament zapór przeciwpancernych świadczy o bliskości ciężkiego schronu

Dziś w fundamencie tym nie ma już stalowych zapór, ale wyglądały one mniej więcej tak jak na zdjęciu poniżej i było ich dużo, co niespełna 0,5 m

Zapory przeciwpancerne w sąsiedztwie ciężkiego schronu piechoty

Jesteśmy coraz wyżej...

I oto jest - przed nami najlepiej wyposażony schron w Czechach - ciężki schron piechoty schron N-S 82 - Březinka

Otoczenie schronu

Ciężki schron piechoty schron N-S 82 - Březinka

Tablica informacyjna schronu

Stąd jest jeszcze lepsza panorama na okolicę

Na choryzoncie Polska (przed 1945 Niemcy)

Rzeźba poświęcona pilotowi, który uległ katastrofie lotniczej na tym wzgórzu

Ciężki schron piechoty schron N-S 82 - Březinka

Ciężki schron piechoty schron N-S 82 - Březinka - wejście

Ciężki schron piechoty schron N-S 82 - Březinka, stalowe drzwi wejścia do samodzielnego schronu

Okienko strzelnicze chroniące dostępu

Ciężki schron piechoty N-S 82 - Březinka

W 1938 roku obiekt posiadał dwa dzwony pancerne, które Niemcy usunęli podczas okupacji. Dziś widzimy precyzyjnie wykonane betonowe kopie wykonane w latach dziewięćdziesiątych. Dużą uwagę poświęcono maskowaniu obiektu. Ściany pokryto kolorowymi tynkami w kamuflażu, które teraz zostały starannie odrestaurowane. Na krawędzi płyty sufitowej wystają haki do zawieszania kamuflaży (siatek maskujących). Po obu stronach schronu znajdują się rowy ochronne o głębokości 3,2 m i szerokości 1,5 m. Wykonano je po to, aby uniemożliwić dostęp do okienek strzelniczych. Aby chronić wykop i główne kazamaty, zainstalowano lekki karabin maszynowy wzór 26, oraz wrzutnię granatów. Podobne uzbrojenie znajdowało się w okienku strzelniczym przy wejściu do obiektu. Dwumetrowa grubość stropów chroniła załogę przed granatami do 240 mm i bombami do 500 kg. W ścianach z dala od wroga, znajdują się otwory wentylacyjne i wydech agregatu diesla, pokryte masywnymi kratami spawanymi z szyn. Grubość tych ścian wynosi 1 metr, na niższym piętrze zaś 1,5 m. Za obiektem (od strony wroga) znajduje się reszta przedniej ściany. Składała się ona z 4-metrowej warstwy kamienia i ziemią porośniętą trawą co stanowi dodatkową ochronę przedniej ściany betonowej o grubości 2,25 metra, gdy trafią ją pociski artyleryjskie. W okolicy schronu znajduje się część zrekonstruowanego systemu barier przeciwpancernych i przeciwpiechotnych.

Ciężki schron piechoty N-S 82 - Březinka

Załoga schronu w wolnych chwilach miała piękne widoki

Ciężki schron piechoty N-S 82 - Březinka - odrestaurowana w latach 90-tych XX wieku kopuła

Oryginalny, forteczny szlaban drogowy, bardzo masywny i ciężki...

Ciężki schron piechoty N-S 82 - Březinka widziany od strony wroga - widoczne są jedynie dwie kopuły (dzwony), najgrubsza ściana chroniona jest 4 metrowej grubości warstwą kamieni, oraz ziemią porośniętą trawą dla kamuflarzu

Nachod

Droga do ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom

Za parę chwil wrócimy tu z przewodnikiem, który czeka na nas w ciężkim schronie piechoty N-S 81 - Lom

Zapory przeciwpancerne

Zapory przeciwpancerne i przeciwpiechotne

Idziemy w ciemny las

Znowu ostro w górę

Ciężki schron piechoty N-S 81 - Lom

Ciężki schron piechoty N-S 81 - Lom - brak kopuł

Ciężki schron piechoty N-S 81 - Lom

Tablica informacyjna przy schronie

Ciężki schron piechoty N-S 81 - Lom - wyrwa po drugiej kopule

Ciężki schron piechoty N-S 81 - Lom

Ciężki schron piechoty N-S 81 - Lom. Schron Lom znajduje się na zielonym szlaku turystycznym niedaleko schronu Březinka (300 m) i zawiera muzeum umocnień czechosłowackich (wyposażenie i broń obiektów, mapy, plany, video projekcja, mini-księgarnia). Zwiedzanie bez przewodnika zajmuje od 15 do 20 minut, wstęp wolny.

Zwiedzamy wnętrza ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom

Zwiedzamy wnętrza ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom - sklepik z literaturą, pamiątkami, napojami itd

Zwiedzamy wnętrza ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom

Zwiedzamy wnętrza ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom - poniższe zdjęcie przedstawia rusztowania i deskowanie betonowanego, ciężkiego schronu piechoty. Akcja taka trwała przeważnie ok sześciu dni!

Zwiedzamy wnętrza ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom

Zwiedzamy wnętrza ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom - elementy zapór przeciwpiechotnych

Zwiedzamy wnętrza ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom - klatka schodowa, samodzielnego, dwukondygnacyjnego schronu

Zwiedzamy wnętrza ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom - ekspozycja jest imponująca

Zwiedzamy wnętrza ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom

Zwiedzamy wnętrza ciężkiego schronu piechoty N-S 81 - Lom - wyjście

Ciężki schron piechoty N-S 81 - Lom - działko przeciwpancerne klaiber 4,7 cm

Wracamy do schronu N-S 82 - "Březinka", to tutaj znajdziesz najlepsze wyposażenie schronu w całych Czechach

Samodzielny tradytor międzypola N-S 82 „Březinka” został wybetonowany między 4 a 9 października 1937. Koszt budowy i wyposażenia schronu był szacowany na około 5 milionów koron czechosłowackich, co by teraz stanowiło równowartość 1,5 miliona euro. Obiekt zawiera 1 365 m3 żelbetonu wysokiej jakości. Ściany tylne (wejście) są grubości 1 m, grubość stropu wynosi 2 m, natomiast ścian czołowych (nasyp) 2,25 m. Schron był wyposażony w jedną armatę przeciwpancerną, sześć ciężkich karabinów maszynowych i pięć lekkich karabinów maszynowych. Przystosowany był do pracy 32 żołnierzy. Podczas II wojny światowej został mocno zniszczony a strzelnice i kopuły (dzwony) wyrwane. Od 1989 członkowie Klubu Historii Wojennej Náchod rozpoczęli krok po kroku rekonstrukcję schronu by przywrócić mu jego pierwotny wygląd. W ciągu piętnastu lat zdewastowany i wypełniony śmieciami obiekt stał się jednym z najlepszych muzeum w swoim rodzaju. Schron Březinka jest w pełni wyposażony i uzbrojony obiekt, zwiedzanie z przewodnikiem zajmuje od 45 do 60 minut. Ceny biletów: normalny 60 CZK, ulgowy 40 CZK.

Piękny widok - otwarte drzwi...

Przedsionek chroniony jest wstępnie kratą po to, aby można było ostrzeliwać obszar przy wejściu z wewnętrznego okienka strzelniczego, wejście znajduje się na górnej kondygnacji

"Zygzakowate“ wejście do schronu było chronione przez drzwi kratowe (200 kg) i dwie gazoszczelne drzwi z płytą pancerna grubości 30 mm i 15 mm (waga 650 kg i 450 kg). Oboje gazoszczelnych drzwi jest umieszczonych za rogiem, co uniemożliwiało ich ostrzeliwanie z zewnątrz. Dzięki temu rozwiązaniu można było także chronić wejście strzelnicą ochrony wejścia. Jedne z dwojga drzwi były zawsze zamknięte, co utrzymywało nadciśnienie powietrza wewnątrz obiektu i zapobiegało zanieczyszczenie schronu gazami bojowymi. Płytę pancerną w dolnej części pierwszych gazoszczelnych drzwi można zdjąć i otwór może być używany jako wyjście awaryjne ze schronu.

Zwiedzanie rozpoczynamy od dolnego piętra - jako pierwszą, odwiedzamy kwaterę żołnierską (sypialnia żołnierska) 12 łóżek dla 24 żołnierzy (zmiana co 12 godzin). Części wyposażenia i broni specjalnych jednostek przygranicznych.

Sypialnia żołnierska

Magazyn żywności w tyle sypialni żołnierskiej

Magazyn żywności

Wyposażenie sypialni żołnierskiej

Agregat, produkował prąd dla wentylacji, oświetlenia, pompy do wody itd. Pierwotnie dwu cylindrowy chłodzony wodą silnik diesel Škoda z bezpośrednim wtryskiem paliwa, działający z częstotliwością 1 000 obr/min. Gorąca woda z chłodzenia używana była do ogrzewania schronu. Silnik jest połączony z 10 kVA alternatorem, który produkował 220 V trójfazowego prądu do zasilania silników
elektrycznych oraz 127 V ~ dla oświetlenia.

Pomieszczenie Agregatu

Tabliczka znamionowa silnika

Agregat

Siłownia

Jest tu nawet oryginalna gaśnica z epoki

Jeszcze jedno spojrzenie na sypialnię dla żołnierzy z wejścia

Instalacja na ścianach bunkra

Stojąc na studni widzimy zbiornik na wodę. Studnia 61 m głębokości z wodą do picia dla żołnierzy, chłodzenia silnika diesla i broni. Cylindryczna pompa napełniała zbiorniki na wodę o maksymalnej objętości 3 000 l z szybkością 20 l/min (4 l/min ręcznie).

Korytarz, po lewej przy schodach widać blachę przykrywającą studnię

Fitrownia - wentylator działał przez zasilanie elektryczne lub w przypadku braku prądu ręczne. Świeże powietrze z zewnątrz przepływało albo przez wymiennik ciepła (gdzie wchodziła ciepła woda z chłodzenia agregatu) albo przez przeciwdymne oraz przeciwgazowe filtry (w przypadku ataku gazowego). Dzięki takiemu rozwiązaniu można było wewnątrz schronu wytworzyć nadciśnienie powietrza, by uniemożliwić dostanie się gazów bojowych do wnętrza schronu i ponadto usunąć trujące gazy powstające w trakcie strzelania.

Fitrownia

Fitrownia - chemiczne zestawy do kontroli powietrza

Fitrownia

Korytarz

Fitrownia

Pokój sypialny podoficerów dla 4 mężczyzn. Na stole znajduje się oryginalny dziennik żołnierza z 1938 r.

Pokój sypialny podoficerów

Telegraf ziemny. Jeśli kable telefoniczne pomiędzy bunkrami zostałyby przerwane, umożliwione było połączenie awaryjne pomiędzy bunkrami poprzez telegraf ziemny przy użyciu alfabetu Morse‘a. Sygnał wysokiego napięcia przemieszczał się ziemią bez użycia kabli do innych bunkrów; dzięki temu nie można było zniszczyć takiego systemu połączeń np. przez artylerię.

Telegraf ziemny

Umywalnia i wc. Tylko zimna woda. Toalety były nowoczesne jak na ówczesne czasy. Zbudowana została także oczyszczalnia ścieków typu „OMS“ by uniemożliwić zanieczyszczenie studni oraz zablokowanie rury kanalizacyjnej.

Umywalnia i wc, oraz drzwi w głębi prowadzące do magazynu granatów ręcznych

Magazyn granatów ręcznych zawierał 150 granatów ręcznych używanych w zrzutniach granatów ręcznych.

Umywalnia

Wchodzimy na piętro górne - po prawej zbiornik na wodę

Okienko strzelnicze na przeciw wejścia do bunkra po odsłonięciu stalowej przesłony widzimy i możemy ostrzelać teren przy wejściu

Korytarz wejściowy

Kwatera dowódcy bunkra. Na drzwiach znajduje się zdjęcie por.pěch. Jaroslava Pivonky, który był szefem obiektu w 1938 roku. Podczas ii wojny światowej wziął udział w ruchu oporu przeciw faszystom, zginął w obozie koncentracyjnym auschwitz w 1942 r.

Kwatera dowódcy bunkra

Centrala telefoniczna. Pierwotne rozwiązanie z 20 możliwościami połączeń w schronie albo pomiędzy obiektami.

Magazyn amunicji. 40 000 (80 000) nabojów dla lekkiego (ciężkiego) karabinu maszynowego. Razem w przybliżeniu 400 000 nabojów. Strzelnica lekkiego karabinu maszynowego. Lekki karabin maszynowy wz. 26, kaliber 7,92 mm, waga 9 kg, zasięg rażenia 3,2 km (praktyczny zasięg rażenia 150 m – 2 000 m), wydajność 600 strzałów na minutę, praktyczna ilość strzałów 200 na minutę.
Karabin ten bronił dostępu do głównych strzelnic prawej części obiektu. Pod strzelnicami znajduje się „diamentowy rów“, 1,5 m szeroki i 3,2 m głęboki. Rów był obserwowany przez peryskop, a jego obrona była prowadzona przez zrzutnie granatów ręcznych. Zwiedzająca zagląda właśnie przez peryskop

Korytarz prowdzący do strzelnicy lekkiego karabinu wz. 26, kaliber 7,92 mm

Strzelnica lekkiego karabinu wz. 26, kaliber 7,92 mm

Lekki karabin wz. 26, kaliber 7,92 mm

Kopuła pancerna prawa - główny punkt obserwacyjny dla prawej części bunkra, dla jednego żołnierza. Wykonana ze specjalnej hartowanej stali, 20 cm grubości, waga 20 ton, 3 strzelnice dla lekkiego karabinu maszynowego wz. 26, na szczycie kopuły centralny otwór dla peryskopu.

Peryskop

Wnętrze kopuły nie jest zbyt obszerne

Właz do kopuły

Prawe pomieszczenie strzelnicze - główne bronie obiektu na prawą stronę. Dwa ciężkie karabiny maszynowe wz. 37, kaliber 7,92 mm, waga 19 kg, zasięg rażenia 3,2 km (praktycznie 300 m – 2500 m), ilość strzałów 750/550 na minutę, rzeczywista ilość 500/300 strzałów na minutę. Karabiny maszynowe posiadają lawetę z urządzeniem celowniczym i mapą, dzięki której można było celować także w nocy; używane były do ostrzału przeszkód przeciwczołgowych w kierunku do sąsiedniego obiektu. L.K.M. wz. 26 w trzeciej strzelnicy służył do obrony tylnej części bunkra

Prawe pomieszczenie strzelnicze

Prawe pomieszczenie strzelnicze - ciężki karabin maszynowy wz. 37, kaliber 7,92 mm

Prawe pomieszczenie strzelnicze - amunicja

Trzecie okienko strzelnicze w pomieszczeniu dla lekksiego karabinu maszynowego

System połączenia głosowego rurowego

Widok na kwaterę dowódcy i centralę telefoniczną (po prawej) z pomieszczenia strzelniczego

Prawe pomieszczenie strzelnicze - trochę praktyki

Prawe pomieszczenie strzelnicze - widok ogólny

Widok ogólny na strzelnicę lekkiego karabinu maszynowego

Magazyn amunicji dla armaty przeciwpancernej - w tym pomieszczeniu było przechowywanych 1200 naboi dla armaty przeciwpancernej. Dziś można zobaczyć tu tylko jeden nabój wraz z akcesoriami oraz częściami zamiennymi do armaty przeciwpancernej.

Szczegóły ekspozycji

Lewe skrzydło obiektu. Strzelnica lekkiego karabiny maszynowego do ochrony dostępu do głównych strzelnic z lewej strony bunkra, peryskop, zrzutnia granatów ręcznych. Blaszana skrzynka: wyposażenie kuchenne z oryginalną kuchenką naftową (zdjęcie poniżej)

Lewa kopuła - główny punkt obserwacyjny dla lewej części bunkra, dla jednego żołnierza. Wykonana ze specjalnej hartowanej
stali, 20 cm grubości, waga 21 ton, 4 strzelnice dla ciężkiego karabinu maszynowego wz. 37, na szczycie kopuły centralny otwór dla peryskopu.

Lewe pomieszczenie strzelnicze - 47 mm armata przeciwpancerna wz. 36, zasięg rażenia 5,9 km, ilość strzałów 35 na minutę. Wysokiej jakości broń produkowana przez Škoda Plzeň. Teoretycznie, jednym strzałem byłoby możliwe zniszczenie 2 czołgów nieprzyjaciela na odległość 1 km. Pomieszczenie zostało zniszczone podczas okupacji niemieckiej, kiedy wyrwano strzelnice. Razem z armatą zostały one wykorzystane we fortyfikacjach w okupowanej Europie, zwłaszcza na tzw. wale atlantyckim. W trakcie rekonstrukcji zostały tutaj wbudowane strzelnice z innych obiektów. Armata przeciwpancerna została w 2002 r. przeniesiona z umocnienia o scarsbourgh niedaleko Oslo w Norwegii (zdjęcie na ścianie). Przez przypadek to jest to samo działo (numer seryjny 173), które było w 1938 roku zainstalowane w tym bunkrze.

Lewe pomieszczenie strzelnicze

Podróżował, fotografował i przygotował : Matthias