Czechosłowackie fortyfikacje (cz./sł. Československé opevnění), lata budowy 1935 - 1938

Góry Orlickie, Kraj Hradecki, Czechy

współrzędne geograficzne : 50°13'46.1"N 16°29'27.1"E - parking

współrzędne geograficzne : 50°13'24.57"N,16°30'5.564"E - ciężki schron piechoty R-S 87 "Průsek"

Schron piechoty R-S 87 "Průsek" jest jednym z wielu ciężkich schronów piechoty na linii Odra - Karkonosze. Jedyną rzeczą, która go wyróżnia i nas tu ściągnęła, jest oryginalna kopuła pancerna, tzw. dzwon (przynajmniej tak podają czeskie strony). Miejsce to jest pierwszym na naszej mapie, ponieważ postanowiliśmy odwiedzić je jeszcze w piątek (niemal wszystkie muzea są czynne w soboty, lub soboty i niedziele. Do parkingu leśnego z naszej kwatery w Mostowicach jest ok 7,5 km w większości krętymi i wąskimi szosami, cały czas pod górę, natomiast spacer z parkingu do wspomnianego schronu leśnym duktem to ok. 15 min. Dodatkową atrakcją są trzy schrony : dwa ciężkie i jeden lekki wzór 37, które możemy bez wysiłku odwiedzić po drodze.

 Ciężki schron piechoty R-S 87 "Průsek" w mgliste popołudnie

 Mapka Google, rozmieszczenie schronów (oznaczone kolorem czerwonym) w pobliżu ciężkiego schronu piechoty R-S 87 "Průsek" w odniesieniu do parkingu. Jak widzimy na mapie, schron Průsek ma status muzeum

 Mapka Google, czerwonym kolorem oznaczono miejsce parkingu w odniesieniu do Mostowic i granicy polskiej

 Parkoviště Mezivrší - parking leśny dla odwiedzajacych m. in. pobliskie schrony

 Parkoviště Mezivrší, w miejscu tym znajduje się wiele tablic i tabliczek informujących o atrakcjach okolicy i wskazujących odpowiednie szlaki

 Parkoviště Mezivrší, jest tu nawet przystanek autobusowy

 Z parkingu, po drugiej stronie jezdni widoczne są dwie drogi, ta z lewej (ze szlabanem) prowadzi do schronu R-S 87 "Průsek", po drodze zobaczysz także z prawej strony lekki schron piechoty tzw. rzopik 303/A-140Z, oraz nieco dalej, po lewej troszkę głębiej w lesie, ciężki schron piechoty R-S 88 - Mlází. Droga, raczej ścieżka po prawej stronie, prowadzi wprost do ciężkiego schronu piechoty R-S 89 - U silnice (nieco ponad 100 m). W takiej kolejności też przedstawimy je tutaj.

Najpierw idziemy do ciężkiego schronu piechoty R-S 87 "Průsek". Widok wstecz w stronę parkingu. Idąć szlakiem dalej za parking można znaleźć w niedużej odległości trzy cieżkie schrony piechoty : R-S 90/I - Pravý, R-S 91 - Vrchol, oraz R-S 90/II - Levý. My nie zdecydowaliśmy się na ten krok, ponieważ ze względu na pogodę szybko zbliżał się zmierzch, co wymuszało na nas pośpiech

 Leśny trakt

Pierwszy napotkany schron to lekki schron piechoty wzór 37, przystosowany do prowadzenia ognia bocznego, zwany popularnie rzopikiem (řopík). Jest to schron typu A. Jego załogę stanowiło 7 osób - dowódca, zastępca dowódcy, dwóch strzelców, dwóch amunicyjnych oraz łącznik. W zależności od przebiegu linii obrony osie strzelnic mogły się znajdować pod różnymi kątami – od 120 do 220 stopni. Odpowiednie odmiany były określone jako A-120, A-140, A-160, A-180, A-200, A-220. Rzopiki typu A były odporne na kilkukrotne trafienie pociskiem kalibru 105 mm. (Schrony wzmocnione budowane w szczególnie ważnych miejscach mogły wytrzymać kilkukrotne trafienie pociskiem kalibru 150 mm. Nasz schron jest typu 303/A-140Z. Na poniższej fotce ściana od strony nieprzyjaciela

 Okienko strzelnicze lekkiego schronu wzór 37, 303/A-140Z na lewej ścianie

 Wejście z kratą do lekkiego schronu wzór 37 303/A-140Z. Kraty te są oryginalnym wyposażeniem schronu, drzwi stalowe znajdują się w przedsionku po prawej stronie

 Na wprost kraty znajduje sie okienko strzelnicze broniące dostępu do bunkra, wejście znajduje się po prawej

 Okienko strzelnicze na prawej ścianie osłonięte od frontu ścianą betonową, pozwala na bezpieczny ostrzał sąsiednich bunkrów

 Lekki schron piechoty wzór 37 (czeskie oznaczenie LO vz. 37) 303/A-140Z

 Lekki schron piechoty wzór 37 303/A-140Z

Nieco dalej, kiladziesiąt metrów od leśnej drogi w głąb lasu, znajduje się ciężki schron piechoty R-S 88 - Mlází. Schron ten wybetonowano w dniach 26-29.07 1937 r. przez firmę Josefa Honsa z Pragi. Jest to samodzielny, dwukondygnacyjny schron obustronny, tzn., że izby bojowe znajdują się po lewej i po prawej stronie. Obiekt posiada jedną kopułę obserwacyjną (dzwon) i uzbrojenie podobne jak opisany dalej schron R-S 87 "Průsek", tyle, że bez miotacza min kalibru 9 cm

Obiekt zbudowany jest jako dwuskrzydłowy, dwustronny, samodzielny obiekt o oznaczeniu R-S 88 - Mlází. Jest częścią warownej linii obronnej Gór Orlickich i został ukończony. Został zajęty przez żołnierzy z III / 19. batalionu z siedzibą w Rokytnicy v Orlických horách i 11-go z Říček. Wyposażony jest w jeden dzwon obserwacyjny, który w razie potrzeby można wykorzystać do obrony najbliższego otoczenia obiektu instalując lekki karabin maszynowy wzór 26. Obiekt był uszkodzony. Plany zostały wykonane przez firmę budowlaną Ing. Josef HONS Praga XII. rysunek 24.9.1936

Dane budowlane budynku :

Wysokość nad poziomem morza: 947 m

załoga: 17 osób

początek budowy: 5 maja 1937 r

Konstrukcja betonowa: 26.-29. Lipiec 1937 r

beton: 461 m3

ściana do wroga: 175 cm

ściana od wejścia: 80 cm

sufit: 150 cm

półpiętro: 20 cm

płyta podstawy: 30 cm

Izby:

strzelnica: 2x + kopuła (dzwon)

zakwaterowanie: 1x

izba dowódcy + operatora telefonicznego: 1 + 1

WC + ubikacja: 1x

maszynownia: 1x

magazyn spożywczy: 1x

Wyposażenie:

generator diesla 3 kW: 1x (nie zamontowany)

Wymiennik ciepła: 1x

filtr: 1x

główny wentylator: 1x

wentylator pomocniczy: 3x

wentylacja: wykonana

telefon: 1x (uziemiony kabel nie podłączony)

telegraf ziemny: tutaj nie planowany

dystrybucja wody: wykonana

ujęcie wody: głębokość 31,3 m

zbiornik na wodę: 2x

pompa: 1x

okablowanie elektryczne: zainstalowane

akustyka: zainstalowana

Uzbrojenie obiektu:

ciężkie karabiny maszynowe: 2x bliźniaczy "M" wzór 37

lekkie karabiny maszynowe: 5x (1x w dzwonie) "N" wzór 26

wyrzutnia granatów: 3x

bramka wejściowa: 2x

 Ciężki schron piechoty R-S 88 - Mlází, widok od strony wejścia. Widoczne są po prawej okna strzelnicze prawej izby bojowej

Okienka strzelnicze ciężkiego schronu piechoty R-S 88 - Mlází. Nasyp widoczny po prawej to część umocnienia budowany zawsze od strony nieprzyjaciela, zbudowany jest z kamieni i obsypany ziemią celem zasiania trawy. Okna strzelnicze służą do obrony sąsiednich obiektów znajdujących się w odległości do ok 1000 m. od schronu. Oczywiście schrony muszą się "widzieć". Dziś nasadzone drzewa uniemożliwiają często obserwację od schronu do schronu

Okienka strzelnicze ciężkiego schronu piechoty R-S 88 - Mlází, niewielki otwór po prawej to miejsce na peryskop pozwalający obserwować otoczenie schronu z wnętrza, dwa otwory poniżej okien strzelniczych to kanały wrzutowe granatów. Okna chronione są głębokim betonowym rowem i zabezpieczone zasiekami, jeśli ktokolwiek próbowałby dostać się w pobliże okien zginie od broni palnej lub od eksplozji granatów

 Okienka strzelnicze prawej izby bojowej 

 Schron ten, jak większość ciężkich schronów piechoty które pozostały w całości, jest okresowo udostępniany zwiedzającym, jednak nie dziś... Ten należy do tej samej grupy, która opiekuje się pobliskim Průskiem i udostępniany jest okazjonalnie. Nie posiada wyposażenia...

 Okienko strzelnicze przed wejściem do schronu

 Dla takich przypadkowych turystów jak my, pozostawiono kilka kart z podstawowymi danymi obiektu

 Schron ten jest obustronny, dlatego identyczne okna strzelnicze znajdują się po lewej stronie

 Pręty pozwalające rozpiąć od strony wejścia siatkę maskującą

 Wejście na wierzchołek bunkra pozwala przyjrzeć się kopule (dzwonowi)

Kopuła obserwacyjna (dzwon). Niemal wszystkie dzwony zostały po zajęciu kraju przez Niemców zdemontowane (wysadzone). Wiele z nich zrekonstruowano z betonu

Kopuła obserwacyjna (dzwon). Większość dzwonów została zdemontowana (wysadzona) i wykorzystana przez Niemców po zajęciu Czechosłowacji w 1938 r.. Wiele schronów służyło potem jako poligon doświadczalny dla niemieckiej armii.

 Ciężki schron piechoty R-S 88 - Mlází - kopuła obserwacyjna (dzwon)

 Ciężki schron piechoty R-S 88 - Mlází - pręty do mocowanie siatki maskującej

 Ciężki schron piechoty R-S 88 - Mlází - otoczenie schronu

 Ciężki schron piechoty R-S 88 - Mlází - otoczenie schronu

 Ciężki schron piechoty R-S 88 - Mlází - dzwon, grubość pancerza stalowego 30 cm

 Ciężki schron piechoty R-S 88 - Mlází

 Idziemy dalej w kierunku naszego celu, ciężkiego schronu piechoty R-S 87 - Průsek. Pogoda nie porawia się, ale na szczęście nie pada już deszcz

 Przed nami ciężki schron piechoty R-S 87 - Průsek

 Tablica informacyjna stowarzyszenia opiekującego się schronem piechoty R-S 87 - Průsek

Tablica informacyjna stowarzyszenia opiekującego się schronem piechoty R-S 87 - Průsek

Tablica informacyjna stowarzyszenia opiekującego się schronem piechoty R-S 87 - Průsek (w powiększeniu)

 Na tablicy znajdziemy zdjęcia uzbrojenia schronu - tu działko forteczne przeciwpancerne wzór 36, kaliber 4,7 cm, produkcji Škoda Pilsen, niekompletne

  Na tablicy znajdziemy zdjęcia uzbrojenia schronu - tu moździerz wzór 38, kalibru 9 cm, produkcji Škoda Pilsen,

 Oraz plany dwupoziomowego schronu w przekroju pionowym

 ... w przekroju poziomym. Tutaj świetnie widać podział grubości ścian i nasypu

 Okno strzelnicze fortecznego moździerza wzór 38, kalibru 9 cm, produkcji Škoda Pilsen,

 Okna strzelnicze z lewej strony schronu 

Szczegółowy opis obiektu R-S 87 "Průsek" ze strony www.rs87prusek.cz

Obiekt należy do "klasycznych" samodzielnych, dwupiętrowych betonowych bunkrów, wyposażonych w prawie wszystkie rodzaje broni, które można wykorzystać w linii fortyfikacji. Jest stopniowo rekonstruowany od 1994 roku i został uznany przez Ministerstwo Kultury w dniu 05 grudnia 2005 (numer w ÚSKP 101,658) jako muzeum posiadające ekspertów zdolnych do oprowadzania turystów. Obiekt jest bardzo dobrze zachowany (mimo minimalnych uszkodzeń zewnętrznych po testach niemieckich) i jest wyposażony w :

- oryginalne elementy pancerne (okna strzelnicze, oryginalną kopułę obserwacyją - dzwon)
- broń (oryginały lub repliki) karabiny maszynowe, broń przeciwpancerna, itp. 
- wystawa poświęcona sprzętowi otwarcia i okresowi Armii Armii Czechosłowackiej
- oryginalne części bariery obwodowej i część betonu budowlanego można znaleźć w pobliżu

Pozycja ciężkiego schronu piechoty R-S 87 "Průsek":

Obiekt znajduje się na głównym grzbiecie Gór Orlickich między obiektami R-S 86 - U paseky i R-S 88 - Mlází. Jego zadaniem było chronić bronią maszynową i przeciwpancerną obiekty znajdujące się w okolicy szczytu Komáří vrch, Grupy Warownej Hanička oraz drogi nr 3110 przebiegającej przy wspomnianym przez nas parkingu.

Uzbrojenie w lewo (kierunek północny) :

M - ciężki karabin maszynowy vz.37 , kaliber 7,92 mm, produkcja CS. Brno, 
G - forteczny moździerz vz.38 , kalibru 9cm, produkcji Škoda Pilsen, 

Uzbrojenie w prawo (kierunek południowy) :

L1 - przeciwpancerne działko wzór 36, kaliber 4,7 cm, produkcji Škoda Pilsen, oraz ciężki karabin maszynowy
M - ciężki karabin maszynowy wzór 37, kaliber 7,92 mm, produkcja CS Brno, wariant podwójny
4N - erkaem wzór 26, kalibru 7,62 mm, produkcja CS Brno

dzwony : 1x - dzwon pancerny ,

Dodatkowy opis:

samodzielny, dwukondygnacyjny schron piechoty o odporności 2,

- wytrzymałość sufitu 150 cm
- ściana przednia 175 cm
- ściany z klapami ramiona 100 cm
- tylna ściana 80 cm
- ściana stalowego dzwonu 15 cm

wysokość lokalizacji : 937 mnpm 
załoga: 29 osób
betonowa objętość: 646 m 3
własna studnia
betonowany w dniach 6-11.8 .1937 przez firmę Ing. Josef Hons, Praga XII.

Jak widać, jeden z opiekunów jest przypadkowo na miejscu, jednak nie był skłonny podjąć decyzji aby nas wpuścić do środka bez konsultacji z innymi członkami

 Widoczne stalowe zapory przeciwczołgowe 

 Ciężki schron piechoty R-S 87 "Průsek"

 Ciężki schron piechoty R-S 87 "Průsek"

 Okno strzelnicze z widoczną lufą działka przeciwpancernego wzór 36, kalibru 4,7 cm,  w kuli uszczelniającej, produkcji Škoda Pilsen

 Okno strzelnicze (zamknięte) ciężkiego karabinu maszynowego

 Stalowa zapora przeciwczołgowa

 Ciężki schron piechoty R-S 87 "Průsek" okna strzelnicze prawej strony schronu

 Ciężki schron piechoty R-S 87 "Průsek"

 Ciężki schron piechoty R-S 87 "Průsek" - widok ogólny

  Ciężki schron piechoty R-S 87 "Průsek" - widok ogólny

 Oryginalna kopuła obserwacyjna (dzwon) z 1938 roku

 Dane kopuły obserwacyjnej, m.in. waga 13,2 ton, oraz data instalacji 18.06.1938

 Otoczenie ciężkiego schronu piechoty R-S 87 "Průsek"

  Otoczenie ciężkiego schronu piechoty R-S 87 "Průsek"

  Otoczenie ciężkiego schronu piechoty R-S 87 "Průsek"

 Christophorus podziwiający myśl wojenną z lat 1935 - 1938

  Otoczenie ciężkiego schronu piechoty R-S 87 "Průsek"

 Kopuła obserwacyjna  ciężkiego schronu piechoty R-S 87 "Průsek"

 Kopuła obserwacyjna  ciężkiego schronu piechoty R-S 87 "Průsek"

 Okno moździerza fortecznego kaliber 9 cm (jedyne jakie zaobserwowaliśmy podczas naszej wędrówki)

 Po prawej okno strzelnicze pary ciężkich karabinów maszynowych wzór 37, kalibru 7,92 mm w prawej izbie bojowej

 Wróciliśmy leśną drogą do parkingu, by ponownie wejść w las ścieżką po prawej, która okazała się być fundamentem słupowych zapór przeciwczołgowych. W późniejszych relacjach zobaczymy zrekonstruowane zapory tego typu.

 Ścieżka ta prowadzi do ciężkiego schronu R-S 89 - "U silnice"

 Zarośnięte trawą kwadratowe otwory w których wsunięte były stalowe kwadratowe słupy

Samodzielny, dwukondygnacyjny, ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice" betonowany w dniach 16-19.07.1937 przez firmę Josefa Honsa z Pragi, z jedną kopułą (dzwonem). Parametry i uzbrojenie bardzo podobne do dwóch poprzednich obiektów

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Ciężki schron piechoty R-S 89 - "U silnice"

 Więcej informacji na stronie www.rs87prusek.cz

Kolejne obiekty na naszym szlaku to ciężki schron piechoty R-S 74 „Na Holém“, oraz Muzeum Twierdza Hanička

Serdecznie polecamy interaktywną mapę czechosłowackich fortyfikacji 1935 - 1938 na stronie www.mapa.opevneni.cz 

Podróżował, fotografował i przygotował : Matthias